İnsanın eğitiminde, insanın doğuştan, ömrü boyuna kadar fiziksel veya duygusal değişmeler dönemleri vardır. Eğitimcilere göre, eğitiminde en kritik dönem kişilik temellerinin kazanıldığı 0-2 yaş dönemidir.
Eğitim verilmesi önce aile ile başlar ve bu belli bir yaşa kadar sürer ve okul yaşı ile birlikte okullarda devam eder.
Bu dönemin ihmal edilmesi, kişide kötü bir karakter ortaya çıkarabilir. Dikkat edilecek hususlardan biri de, çocuğun her arzusunun yerine getirilmemesidir.
Her arzusunun yerine getirilmesi sonuç olarak, kişinin ilerideki hayatında her arzusunun kendi isteği, kişiye kendi arzusu doğrultusunda gerçekleşmesi beklentisi verir. Bu şekilde yetiştirilen çocuk kendisini sanki imparator görür. Bu ise yanlıştır. Çocuğun her isteğinin gerçekleştirilmesi bazı yanlışlıklara yol açar.
Her istenen şeyin yapılmasında, insanı doğru yola götürecek diye bir kural da yoktur. Her arzusunun yerine getirilmesi her arzusu yerine getirilenin bireyi devamlı şekilde doğru olsun, yanlış olsun, her arzusunun yerine getirilmesine yol açar. Halbuki hayatın devamlı iyiye giden bir gidişatı olmaz/olamaz. Bu nedenle, her yapılan şey doğru olmayabilir.
Başarı alkışlanmalıdır, fakat başarısızlık gösterilmesi karşısında hemen küçümsenme yanlış da olabilir. Başarı nasıl sağlanır, başarısızlık neden olur?
Eğitim verilecek çocuğa, çalışmanın başarıya götüreceği, çalışmamamın ise başarısız olduğu açık bir dil ile anlatılmalıdır.
Çocuk başarısız olursa bazı olumsuzluklar ortaya çıkabilir. Doğru söylememek.. Yalana baş vurmak ve başarısızlık halinde bunlaı devreye sokmak.. Halbuki, yalana başvurulması, en olumsuz bir davranış biçimidir.
İnsanın mükemmelliğe ulaştıracak ilkelerinden ikisi konuşurken doğru konuşması ve yalan söylememesi, sahip olduğu malını koruması yanında başkasının malını da korumasıdır. Bunların bir ilke olduğu zaten esastır. Bu konuda üç ilke vardır:
Konuşurken doğru konuşulması, yalan söylenilmemesi, emanetin korunması. Bunlar esastır. Bu kuralların ilk ikisine uymayan kimseye bir değeri nasıl emanet edebilirsiniz? İşte bu karakteristik özellikler, insanın toplum içine girdiği zaman önündeki hayatında önemli karakter işaretleridir.
Şayet bu üç ilke verilirse, başarının sağlanması işten bile değildir. Fakat bu ilke verilmediği takdirde, yanlış eğitim alan kimse, girdiği her iş karşısındaki muhatap insanları devamlı aldatan bir insan olur.
Hele bu insan, insanı yöneten bir yönetici ve idareci olacak olursa karşısındaki insanların çekeceği var demektir. Çünkü o insana denilecek bir söz varsa, “münafık” denir. Nitekim, sizden hizmet bekleyen insanlare hep yalan konuşan, konuşurken devamlı doğrusu yerine doğru olmayan bilgi veren insana ne kadar güvenebilirsiniz. Böyle birine ömür boyu da güven duyulamaz ki!
Ünlü devlet adamı ve islam düşünürü olan 1332-1406 yılında yaşamış İbn Haldun’da eğitim ve öğretim kavramlarını daha çok aynı anlamda kullanmıştır.
Bu nedenle, yine çocuklukta iyi bir edep ve terbiye görmenin önemini vurgulanır. Anne babanın ve öğretmenlerin çocuk yetiştirmede; eğitim ile beslenme davranışları eğitiminde çocuk yetiştirmedeki işbirliğine işaret eder. Ayrıca, İslam alimlerinden Gazzâli’nin de, çocuk eğitimi sahasındaki eserleri incelendiğinde, çocuk terbiyesi ve eğitiminin de aynı doğrultuda fikirleri ve tavsiyelerinin olduğu görülür.
