Uzlaştırma Kavramı
Anlaşma, bir ihtilafın sona erdirilmesi, sulh olma anlamına gelmektedir.[1] Uzlaştırma ara bulmak anlamına gelmektedir.[2] Öncelikle somut olayda işlenen suçun uzlaşma kapsamına girmesi gerekir. İşlenen suç uzlaşma kapsamına giriyorsa şüpheli\sanık ile mağdur\suçtan zarar gören kişinin ilgili kanun hükümlerine göre anlaşmış olmalarına uzlaşma denir.[3] Hukuk terminolojisinde aralarında anlaşmazlık olan en az iki kişinin, anlaşmasına uzlaştırma denir. Uygulama da uzlaşma işini yapan kişiye uzlaştırmacı denir.
Uzlaştırmacı kimdir
Uygulama da şüpheli\sanık ile mağdur\suçtan zarar gören kişilerin uzlaşmaları için uzlaşma müzakeresini komuta eden kişiye uzlaştırmacı denilmektedir.[4] Uygulama da uzlaştırmacılar cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilirler. Uzlaştırmacılar her somut olayda cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirildikleri için tarafları tanımazlar, bundan dolayı tarafsız olmaktadırlar. Yeni düzenlemeye göre Türkiye de sadece hukuk fakültesi mezunları uzlaştırmacı olabilmektedir. Uzlaştırmacının niteliği, sınavı, sorumlulukları, görevleri, denetlenmesi, sicilleri vb. Adalet Bakanlığının oluşturduğu yönetmeliğe düzenlenmektedir.
Uzlaştırma Bürosu Nedir
İş yerinde bulunan çalışma odasına büro denir.[5] Masa başı işlerin görüldüğü iş yerine büro denir.[6] Uzlaştırma büroları adliyelerde bulunur. Uygulama da uzlaştırmacı, uzlaştırma bürosundan atanmaktadır. Uzlaştırma bürosu, ilgili cumhuriyet savcına, başsavcı vekiline bağlı olmaktadır. Keza uzlaştırma bürosu ilgili cumhuriyet savcısının, başsavcı vekilinin denetimi ve kontrolü altındadır. Uzlaştırma bürolarının çalışma usulü, uzlaştırma teklifi, müzakere usulü vb. Adalet Bakanlığının oluşturduğu yönetmeliğe göre düzenlenmektedir.
Uzlaştırmacının Görevi ve Yetkisi
Uzlaştırmacının görev ve yetkisi Türk Ceza Muhakemesi Kanunun da düzenlenmiştir. Uygulama da uzlaştırmacı, şüpheli\mağdur ve suçtan zarar gören kişiye uzlaşma teklifinde bulunur. Uzlaşma teklifinde bulunmak uzlaştırıcının görevi olmaktadır. Uzlaşma teklifi tebligat şeklinde de yapılabilmektedir. Somut olayda şüpheli\mağdur veya suçtan zarar gören on sekiz yaşından küçükse bu durum da kanuni temsilcilere uzlaşma teklifi yapılır. Uzlaştırmacı, uzlaşma müzakeresini yönetmekle yetkilidir. Uzlaştırmacı somut dosya da gizlilik ilkesine uygun davranmak zorundadır. Keza uzlaştırmacı, somut olayda taraflara uzlaşma hakkında bilgi vermek zorundadır. Akabinde taraflara uzlaşmayı kabul etmeleri veya ret etmeleri hakkında bilgi vererek bunların hukuki sonuçlarını anlatırlar.
Uzlaşmaya Tabi Olan Suçlar
Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
– Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
– Taksirle yaralama (madde 89),
– Tehdit (madde 106, birinci fıkra),
– Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
– İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde
119, birinci fıkra (c) bendi),
– Hırsızlık (madde 141),
– Güveni kötüye kullanma (madde 155),
– Dolandırıcılık (madde 157),
– Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),
– Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
– Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239),
Şikayete bağlı olup uzlaşmaya tabi olan, Türk Ceza Kanunun da yer alan,
– Aile hukukundan kaynaklanan yükümlüğünün ihlali suçu
– Bilgi vermeme suçu
– Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu
– Şirket ve kooperatifler hakkında yanlış bilge verme suçu
– Karşılıksız yararlanma suçu
– Taksirli iflas suçu
– Hileli iflas suçu
– Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf
– Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal
– Bedelsiz senedi kullanma suçu
– Hakkı olmayan yere tecavüz suçu
– İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu
– Mala zarar verme suçu
– Kullanma hırsızlığı suçu
– Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu
– Kişilerarasındaki konuşmaların dinlenmesi veya kayda alınması suçu
– Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu
– Kişinin hatırasına hakaret suçu
– Hakaret suçu
– İcra-iflas suçları
– Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu
Uzlaştırmaya Tabi Olmayan Suçlar
– Cinsel dokunulmazlığa tabi suçlar
– Israrlı takip suçu
– Hakaret suçu
Uzlaştırmanın Şartları
Uzlaştırmanın şartları Türk Ceza Muhakemeleri Kanunun da düzenlenmiştir. Uygulama da uzlaştırmanın olması için öncelikle ilgili kanunda söz konusu suç için uzlaşmaya gidilebileceğinin açık ve net olarak belirtilmiş olması gerekmektedir. Taraflara uzlaşma teklifinde bulunulduğunda, teklifi kabul ederlerse uzlaşma müzakeresi başlar. Başka bir anlatımla uzlaştırmanın şartlarından birisi tarafların rızasının olmasıdır. Somut olayda mağdurun kamu tüzel kişisi olmaması gerekir.
Uzlaştırma Müzakeresi Nasıl Yapılır
Bir konuyla ilgili fikir alış verişinde bulunmaya müzakere denir.[7] Bir mesele hakkında karar vermeden evvel karar verecek kimseler arasında görüşlerin ortaya atılmasına müzakere denir.[8] Somut olayda uzlaştırmacı, uzlaştırma görevini aldıktan sonra taraflara uzlaştırmacı olduğuna dair sms gönderir. Uygulama da uzlaştırma müzakerekesinde, uzlaştırmacı taraflara uzlaşma teklifinde bulunur. Bu teklifle uzlaşma müzakeresi başlar. Taraflar teklifi kabul eder veya etmeyebilirler. Taraflar uzlaşma teklifini kabul ederlerse bunu açık ve net olarak bildirirler.
Uzlaşma teklifi edildikten sonra kişilere uzlaşma hakkında bilgi verilir. Kişilere uzlaşmayı kabul ederlerse veya ret ederlerse bunların hukuki sonuçları anlatılır. Somut olayda birden fazla kişinin mağdur, şüpheli suçtan zarar gören olması durumunda mağdurların, şüphelilerin, suçtan zarar görenlerin tamamının uzlaşmaya rıza gösterirlerse, uzlaşmaya gidile bilinir. Aksi halde uzlaşmaya gidilemez.
Uzlaştırma bürosundan uzlaştırmacıya dosyanın birer örneği verilir. Akabinde uzlaştırmacı 30 gün içinde mevcut dosyanın uzlaştırma müzakeresini tamamlamış olması gerekmektedir. Uzlaştırmacı bu süreyi sadece iki kere uzatabilir. Her uzatmasında 20 gün uzatma hakkına sahiptir. Uygulama da uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yapılır. Müzakereye şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanuni temsilci, müdafi, vekil katılabilir. Somut olayda şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanuni temsilci, müdafi, vekil uzlaştırma müzakeresine katılmazlarsa uzlaşmayı kabul etmedikleri var sayılır.
Uygulama da uzlaştırmacı, uzlaşma müzakeresi sonun da rapor hazırlayıp uzlaşma bürosuna verir. Uzlaştırmacı rapora daha önce kendisine verilen belgelerin örneklerini de ekler. Somut olayda uzlaşma sağlanırsa taraflar raporu imzalar. Uzlaşmanın olması durumun da uzlaşmanın ayrıntıları rapora yazılmaktadır. Uzlaşma bürosu, uzlaştırmacının gönderdiği rapor ve belgeleri Cumhuriyet Savcına vermektedir. Cumhuriyet Savcısı, kendisine gelen raporu ve belgeleri imzalayarak ve mühürünü basarak, soruşturma dosyasına ekleyerek orada saklamaktadır.
Yapılan uzlaştırmanın sonuçsuz kalması durumunda aynı olay için yeniden uzlaştırmacı tarafından uzlaştırma yapılmaz. Somut olayda uzlaştırma müzakeresinde herkes tarafından yapılan açıklamalar mahkemede delil olarak kullanılamaz. Aynı zaman da soruşturma ve kovuşturma aşamasında da kullanılamaz.
Uzlaştırma Müzakeresi Nerede Yapılır
Uygulama da uzlaştırma müzakeresi uzlaştırma bürosun da yapılmaktadır. Her adliyede uzlaştırma bürosu vardır. Eğer uzlaştırma bürosu yoksa, uzlaştırma müzakeresi uzlaştırmacının ofisinde yapılır. Uzlaştırmacının kendi ofisi yoksa, o zaman uzlaştırmacının uygun gördüğü bir ofis de yapılır. Somut olayda uzlaştırma müzakeresinin yapıldığı yerde, uzlaştırmacının uzlaştırma evraklarına gerekli olan yerlere imzanızı atarsınız. Nerelere imza atacağınızı uzlaştırmacı gösterir. Uzlaştırma müzakeresinde karşı tarafla para alıp verme söz konusuysa, uzlaştırma müzakeresinin yapıldığı yerde para-alış verişi yapılmaktadır.
Uzlaştırmanın Tarafları
Somut olayda işlenen suçtan dolayı sanık, şüpheli veya mağdur, suçtan zarar gören, kanuni temsilci, vekil ve müdafi olmaktadır.
Uzlaştırma Ücreti
Adalet Bakanlığı uzlaştırma işini yapan uzlaştırmacılar için ücret tarifesi belirlemiştir. Bu tarife her yıl değişmektedir. Somut olayda uzlaştırma, uzlaşma sağlanarak sonuçlandığı zaman uzlaştırmacının ücretini Devlet karşılamaktadır. Yargılama giderlerine uzlaştırmacının ücreti de dahil olmaktadır.
Uzlaştırmacının Hukuki Sonuçları
Uzlaşma somut olayda soruşturma ve kovuşturma aşamasında yapıla bilinir. Soruşturma aşamasında uzlaştırma yapılırsa ve uzlaştırma sonucunda uzlaşma sağlandığında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Soruşturma aşamasında uzlaştırma yapılırsa ve uzlaştırma sonucunda uzlaşma sağlanamazsa kovuşturmaya yer olmadığına kararı verilemez. Akabinde kamu davası açıla bilinir.
Kovuşturma aşamasında uzlaştırma yapılırsa ve uzlaştırma sonucunda uzlaşma sağlandığında düşme kararı verilir. Kovuşturma aşamasında uzlaştırma yapılırsa ve uzlaştırma sonucunda uzlaşma sağlanamazsa yargılamaya devam edilir.
Uygulamada her somut olay için yapılan uzlaştırma da yapılan açıklamalar hiçbir zaman ve hiçbir mahkeme de delil olarak kullanılamaz.
Kaynakça
[1] https://sozluk.adalet.gov.tr/
[3] https://alternatifcozumler.adalet.gov.tr/
