___E. Kurmay Albay Akif Qasımov___
Pakistan İslam Cumhuriyeti’nin Jeopolitik Konumu, Çin için “Alternatif Denize Çıkış Yolu Stratejisi”nin merkezinde yer alır ve bu strateji esasen Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) ile somutlaşır. Konu yalnızca ticari değil; askerî, jeopolitik ve enerji güvenliği boyutları olan uzun vadeli bir büyük stratejidir.
- STRATEJİK AMAÇ: “MALAKKA BOĞAZI KIRILGANLIĞINI AŞMAK”
Çin’in temel sorunu; Dış ticaretinin ve enerji ithalatının %80’e yakınının Malakka Boğazı üzerinden geçiyor olmasıdır.
Bu hat;
a)ABD donanmasının kontrolüne açıktır.
b)Hindistan tarafından Andaman-Nikobar hattında baskılanabilir.
c)Kriz anında kolayca bloke edilebilir.
Çin (Kaşgar) – Pakistan hattı ise, Çin’e ABD-Hindistan deniz baskısını baypas eden kara-deniz hibrit bir çıkış sağlamaktadır.
- GWADAR LİMANI: ÇİN’İN HİNT OKYANUSU KAPISIDIR
Gwadar Limanı (Belucistan); Umman Denizi kıyısında, Hürmüz Boğazı’na çok yakın noktada, Çin’in batı bölgelerine (Doğu Türkistan) en kısa deniz bağlantısı konumunda yer almaktadır. Bu konumun stratejik anlamı;
Ortadoğu petrolünün deniz yolu ile Gwadar limanına getirilmesi, buradan da kara yolu ile Kaşgar üzerinden Çin’in iç kesimlerine güvenli şekilde ulaştırılmasıdır. Bu hat, Malakka Boğazı deniz yolu hattına göre %60 daha kısadır. Dolayısıyla enerji nakliyesinde zaman ve risk en aza inmektedir.
Bu açıdan bakıldığında Gwadar limanı, Çin açısından potansiyel bir “yarı askeri lojistik merkez” olarak görülür.
3. ÇİN-PAKİSTAN EKONOMİK KORİDORU (CPEC)
CPEC; yalnızca altyapı değil, aynı zamanda jeopolitik omurgadır.
CPEC’in ana bileşenleri ise; otoyolları, demiryolları, petrol ve boru gaz hatları, fiber optik ağlar ve enerji santralleridir.
Dolayısıyla askeri-stratejik boyutu açısından bakıldığında;
Kriz anında sivil altyapı çift kullanımlı (dual-use) hâle gelir.
Çin, Batı Çin’deki savunma ve sanayi merkezlerini güvenli şekilde besleyebilir.
- HİNDİSTAN’A KARŞI JEO-STRATEJİK DENGE
Kaşgar-Pakistan (Gwadar) Hattı Çin’e;
a)Hindistan’ı batıdan çevreleme imkânı verir.
b)Hint Okyanusu’nda stratejik derinlik sağlar.
c)Hindistan-ABD-Japonya (Quad) baskısına karşı denge sağlar
Bu nedenle Hindistan;
Gwadar’ı “gizli Çin deniz üssü” olarak algılamakta ve CPEC’yi ulusal güvenlik tehdidi kabul etmektedir.
5. ABD ve BATI AÇISINDAN RİSK ALGISI
ABD açısından bakıldığında Pakistan Hattı;
a)Çin’in denizden bağımsız lojistik kapasite geliştirmesi,
b)Hint Okyanusu’nda kalıcı Çin varlığı ihtimalinin olması ve
c)Deniz hâkimiyetinin aşınması anlamlarını taşımaktadır.
İşte bu yüzden; ABD, Pakistan-Çin yakınlaşmasına mesafeli bakmakta ve Belucistan’daki istikrarsızlıkları da yakından izlemektedir. 
ZAYIF NOKTALAR VE RİSKLER
Bu strateji elbette kusursuz bir strateji değil.
Kendi içinde “güvenlik riskleri” var:
a)Belucistan’da ayrılıkçı gruplar var.
b)Çin hedeflerine yönelik saldırılar söz konusu
c) Pakistan’ın iç siyasal istikrarsızlığı güvenlik riski olarak karşımıza çıkıyor.
Bu hattın taşıdığı “coğrafi riskler”e bakacak olursak;
Dünyanın en yüksek tepelerinden biri olan Karakurum hattında deprem, heyelan gibi coğrafi riskler ile bunun getirdiği “yüksek maliyetli bakım” riski bulunuyor.
Bu koridorun “politik riskleri”ne bakacak olursak;
Pakistan’ın Batı-Çin arasında denge arayışı içinde olduğu görülüyor. Ayrıca IMF, ABD ve Körfez baskıları söz konusu
- BÜYÜK RESİM: “KARA-DENİZ ENTEGRASYONU”
Pakistan hattı, Çin’in “Denizde kuşatılmamak için karadan denize çık” doktrinine hizmet ediyor:
Sadece ticaret değil, savaş zamanı süreklilik planı anlamını taşıyan bu doktrin, Kuşak-Yol Girişimi’nin askerî mantığıdır.Sonuç olarak belirtmek gerekirse; Çin için, Pakistan’ın jeopolitik konumu;
a)Malakka’ya alternatif stratejik güzergah
b)Hint Okyanusu’na arka kapı
c)Enerji ve lojistik sigorta hattı
d)Hindistan’a karşı stratejik kaldıraç hizmeti görmektedir.
8.DOĞU TÜRKİSTAN, ÇİN İÇİN VAZGEÇİLMEZ BÖLGE
Azerbaycanlı E. Kurmay Albay Akif Qasımov’un yukarıdaki kıymetli analizi, bir kez daha “Uygur Özerk Bölgesi” adı verilen Doğu Türkistan bölgesinin Çin için stratejik önemini ortaya koymaktadır.
Uygur Bölgesi, Çin’in batı bölgesinde en kısa deniz bağlantısı konumunda yer aldığı gibi, Doğu Türkistan bölgesi, Çin’in karadan Orta Asya’ya, Batı’ya açılan tek kapısıdır.
Dolayısıyla Gwadar-Kaşgar Koridoru’nun tamamlanması ile birlikte Doğu Türkistan Bölgesi, hem zaman, hem risk bakımından Çin’in en önemli “enerji koridoru” vazifesini gören coğrafya olacaktır.
Not: “1800 kilometre uzunluğundaki Çin-Pakistan demiryolu, Pamir platosu ve Karakurum dağı gibi yüksekliklerden aşarak, Pakistan’ın İslamabad ve Karaçi kentlerinden geçiyor”
___(İsmail Cengiz)___
