Güvenlik Tedbiri Kavramı
Toplum yaşamında yasal düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumuna güvenlik denir.[1] Bir şeyin sonucu düşünülerek önceden yapılan hazırlığa, önleme tedbir denir.[2] Bir kişinin işlediği suçtan dolayı mahkeme tarafından kişinin tehlikeli olma haliyle doğru orantılı olarak verilen cezaya güvenlik tedbiri denir. Türk hukuk sisteminde güvenlik tedbiri ceza hukuku yaptırımlarından birisidir.
Güvenlik Tedbirinin Amacı
Türk dil kurumunda amaç elde edilmesi gereken ulaşılmak istenen sonuç olarak tanımlanmıştır.[3] Güvenlik tedbirlerin amaçları genel önleme ve özel önleme amacı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Güvenlik tedbirlerinin genel önleme amacı toplumu tehlikeli kişilerden korumaktır. Güvenlik tedbirlerinin özel önleme amacı korutma, iyileştirme ve koruma olmaktadır.
Güvenlik Tedbirinin Özellikleri
Türk hukuk sisteminde güvenlik tedbirleri ceza hukuku yaptırımı olmaktadır. Öncelikle kişinin bir suç işlemesi gerekmektedir. Akabinde kişi bu suçtan dolayı mahkemede yargılanması gerekmektedir. Daha sonra kişi yargılandığı bu suçtan dolayı mahkeme tarafından suçlu bulunduğunda, mahkeme kişiye güvenlik tedbirleri uygulayabilir. Başka bir anlatımla mahkeme kararından sonra güvenlik tedbirleri uygulanmaktadır. Vakıa da hakim kanun da olan güvenlik tedbirlerinden bir tanesini seçerek uygulayabilir. İlgili kanun da olmayan güvenlik tedbirleri uygulanamaz.
TCK Düzenlenen Güvenlik Tedbiri Türleri
Ceza hukuku yaptırımlarından birisi olan güvenlik tedbirlerinin türleri Türk ceza kanunun da;
-Belli hakları kullanılmaktan yoksun bırakılma
-Eşya müsaderesi
-Kazanç müsaderesi
-Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
-Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri
-Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular
-Sınır dışı edilme
-Tüzel kişiler hakkında ki güvenlik tedbirleri
şeklin de düzenlenmiştir.
1 Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi belli hakları kullanmaktan yokun bırakılma olmaktadır. Bir kişinin suçundan dolayı beli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma cezası verilebilmektedir. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma Türk Ceza Kanunu madde 53 de tertip edilmiştir.
TCK madde 53\1: “ Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;[12]
- a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
- b) Seçme ve seçilme ehliyetinden (…)12,
- c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
- d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
- e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılır.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında kişi işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkumiyetin kanuni sonucu olarak belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbiri uygulanabilir. Burada kişinin suçu kasten işlemiş olması gerekmektedir. Taksirle işlenen suçlarda belli haklardan yoksun kalma güvenlik tedbiri uygulanmaz. Kişiye işlemiş olduğu suçtan dolayı toplumun güveninin azalması sonucu olarak belli haklardan yoksun bırakılma güvenlik tedbirleri uygulanmaktadır.
TCK madde 53\5: “ Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında TCK madde 53\1 de belirtilen hak ve yetkileri kötüye kullanan kişilerin belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbiri uygulanmaktadır.
TCK madde 53\6: “ Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında kişinin belli bir meslek veya sanatın özen yükümlülüğüne aykırı davranarak işlemiş olduğu taksirli suçtan dolayı kişiye belli haklardan yoksun bırakılma güvenlik tedbiri uygulanabilmektedir. Keza kişinin trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özene aykırı davranarak işlemiş olduğu taksirli suçtan dolayı kişiye belli haklardan yoksun bırakılma güvenlik tedbiri uygulanabilmektedir.
Yukarıda saymış olduğumuz TCK madde 53\ 1, TCK madde 53\5, TCK madde 53\6 da belirtilen nedenler dışında kişiye belli haklardan yoksun kalma güvenlik tedbiri uygulanamaz.
2 Eşya Müsaderesi
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi eşya müsaderesi olmaktadır. Eşya müsaderesi Türk Ceza Kanunu madde 54 de tertip edilmiştir. Müsadere, zor alım şeklinde tanımlanmıştır.[4] Bir kimsenin taşınır veya taşınmaz bir malının, kendi isteği olmaksızın devlet tarafından elinden alınmasına müsadere denir.[5] Türlü amaçlarla kullanılan insan yapısı, taşınabilir cansız nesnelere eşya denir.[6] Hukuken eşya müsaderesi bir eşyanın devlet aracılığıyla alınması anlamına gelmektedir.
TCK madde 54: “ İyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın müsaderesine hükmolunur. Suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edilir. Eşyanın üzerinde iyiniyetli üçüncü kişiler lehine tesis edilmiş sınırlı ayni hakkın bulunması hâlinde müsadere kararı, bu hak saklı kalmak şartıyla verilir. Birinci fıkra kapsamına giren eşyanın, ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkansız kılınması halinde; bu eşyanın değeri kadar para tutarının müsaderesine karar verilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında burada suç kasten işlenmiş olması gerekmektedir. Somut olayda suçun işlenirken kullanılan eşyaya veya suçtan dolayı meydana gelen eşyaya devlet aracılığıyla el konulur. Burada eşyanın iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmaması gerekmektedir. eşyanın müsadere edilmesinde amaç kamu sağlığı, kamu güvenliği veya genel ahlakı korumaktır.
3 Kazanç Müsaderesi
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi kazanç müsaderesi olmaktadır. Kazanç müsaderesi Türk Ceza Kanunu madde 55 de tertip edilmiştir. Satılan bir mal, yapılan bir iş veya harcanan bir emek karşılığında elde edilen paraya kazanç denir.[7] Kazanç, yarar anlamına da gelmektedir.[8]
TCK madde 55: “ Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesine karar verilir. Bu fıkra hükmüne göre müsadere kararı verilebilmesi için maddi menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir. Müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere el konulamadığı veya bunların merciine teslim edilmediği hallerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir. Bu madde kapsamına giren eşyanın müsadere edilebilmesi için, eşyayı sonradan iktisap eden kişinin 22 /11/ 2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun iyiniyetin korunmasına ilişkin hükümlerinden yararlanamıyor olması gerekir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun hükmüne bakıldığında kazanç müsaderesinin ekonomik, maddi menfaatlere değerlere dayandığı görülmektedir. Somut olayda suçun işlenmesi sonucunda maddi menfaatleri devlet aracılığıyla müsadere edilir. Burada ilgili kanun maddesinde belirtildiği gibi suçun mağduruna maddi menfaatin verilememesi gerekmektedir.
4 Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi çocuklara özgü güvenlik tedbirleri olmaktadır. Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri Türk Ceza Kanunu madde 56 da tertip edilmiştir.
TCK madde 56\1: “ Çocuklara özgü güvenlik tedbirlerinin neler olduğu ve ne suretle uygulanacakları ilgili kanunda gösterilir. ” şeklinde düzenlenmiştir. Burada ki ilgili kanun Çocuk Koruma Kanunudur. [9] Bunlar bakım tedbiri, sağlık tedbiri, barınma tedbiri, eğitim tedbiri ve danışmanlık tedbiri olmak üzere beş tanedir.
–Barınma Tedbiri: ilgili kanunda düzenlenen güvenlik tedbirlerinden birisi barınma tedbiridir. Barınma tedbiri çocuğun kalacak yeri olmadığı vb. durumlarda bu çocuğa devlet aracılığıyla barınma ihtiyacını giderecek yer bulmaktır.
-Eğitim Tedbiri: ilgili kanunda düzenlenen güvenlik tedbirlerinden birisi eğitim tedbiridir. Eğitim tedbiri çocuğun meslek edinmesi için bir kursa gönderilmesidir. Keza çocuğun meslek sahibi olması için işinin ustası olan kişinin yanına verilebilmesi şeklinde de olabilmektedir.
-Sağlık Tedbiri: ilgili kanunda düzenlenen güvenlik tedbirlerinden birisi sağlık tedbiridir. Sağlık tedbiri çocuğun her türlü sağlığının korunması için devlet aracılığıyla yapılan tedavi vb. işlemlerdir.
-Danışmanlık Tedbiri: ilgili kanunda düzenlenen güvenlik tedbirlerinden birisi danışmanlık tedbiridir. Danışmanlık tedbiri çocuğun korunmaya muhtaç olan çocuğa yapılan danışmanlık hizmetidir.
–Bakım Tedbiri: ilgili kanunda düzenlenen güvenlik tedbirlerinden birisi bakım tedbiridir. Bakım tedbiri çocuğun bakıma muhtaç olması durumunda devlet aracılığıyla bu ihtiyacının karşılanmasıdır.
5 Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri olmaktadır. Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri Türk Ceza Kanunu madde 57 de tertip edilmiştir. Düşünme, anlama ve kavrama gücüne akıl denir.[10]
TCK madde 57: “(1) Fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında, koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilen akıl hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar.
(2) Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeliliğinin ortadan kalktığının veya önemli ölçüde azaldığının belirtilmesi üzerine infaz hâkimi kararıyla serbest bırakılabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında gerekli görüldüğü takdirde mahkeme tarafından koruma ve tedavi amaçlı güvenlik tedbirine karar verilebilir. Keza yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alırlar. Kişinin tehlikelilik hali ortadan kalkınca veya tehlikelilik hali belli oranda azalınca serbest bırakılır.
6 Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular güvenlik tedbirleri olmaktadır. Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular Türk Ceza Kanunu madde 58 de tertip edilmiştir. Tekerrür, tekrarlama anlamına gelmektedir.[11] Bir kimsenin bir suçu işleyip hakkında hüküm verildikten sonra yeni bir suç işlemesi durumuna tekerrür denir.[12] Mükerrirlik haline, tekrarlanma ve tekrar etmeye tekerrür denir.[13]
TCK madde 58: “(1) Önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi halinde, tekerrür hükümleri uygulanır. Bunun için cezanın infaz edilmiş olması gerekmez.” Şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında bir kişinin suçu kesinleştikten sonra, kişi aynı suçu işlerse tekerrür olur. Türk hukuk sisteminde kişi bir suç işler peşi sıra tekrar suç işlemesine tekerrür denir. Hukukta aynı suçun tekerrürü ve farklı suçun tekerrürü olmak üzere iki tane tekerrür vardır. Her ikisinde de ikinci suçun cezası artırılır.
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için öncelikle 18 yaşını doldurmuş olması gerekir. Akabinde daha önce işlediği suçun cezasının kesinleşmesi gerekir. Keza kişinin yeni aynı veya farklı bir suç işlemesi gerekir. Yeni suçun kanunda belirtilen süreler içinde işlenmesi gerekir. İkinci suçtan dolayı hapis cezası verilmiş olması gerekmektedir.
7 Sınır Dışı Edilme
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi sınır dışı edilme güvenlik tedbirleri olmaktadır. Sınır dışı edilme Türk Ceza Kanunu madde 59 da tertip edilmiştir. Sınır dışı, ülke sınırlarının ötesidir.[14] Hukuken sınır dışı edilmek, bir kişinin ülkeden çıkarılmasıdır. Burada amaç kamu düzenini korumaktır. Sınır dışı edilme kararını sadece devletin ilgili birimi verebilir. Sınır dışı edilme kararının uygulanmasını da sadece devletin ilgili birimleri yapabilir. Sınır dışı edilme kararına karşı itiraz yolu mevcuttur.
TCK madde 59: “İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancı, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına veya koşullu salıverilmesine karar verildikten ve her halde cezasının infazı tamamlandıktan sonra, durumu, sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek üzere derhal İçişleri Bakanlığına bildirilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında yabancı kişinin hapis cezası alıp infazı gerçekleştikten sonra sınır dışı işlemleri için İçişleri Bakanlığına bildirileceği düzenlenmiştir. Burada kişinin işlediği suçtan dolayı hapis cezası alması gerekmektedir. Kişinin işlediği suçu kasten veya taksirli olarak yapması önemli değildir. Keza kişinin yabancı uyruklu olması gerekmektedir. Bir kişi hem Türk vatandaşı hem de başka bir ülkenin vatandaşı olabilir. Bu durumda Türk vatandaşlığı dikkate alınarak sınır dışı edilmez.
8 Tüzel Kişiler Hakkında ki Güvenlik Tedbirleri
Türk ceza kanunun da düzenlenen güvenlik tedbirlerinden bir tanesi tüzel kişiler hakkında ki güvenlik tedbirleri olmaktadır. Tüzel kişiler hakkında ki güvenlik tedbirleri Türk Ceza Kanunu madde 60 da tertip edilmiştir.
TCK madde 60: “ Bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilir. (2) Müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tüzel kişileri hakkında da uygulanır. (3) Yukarıdaki fıkralar hükümlerinin uygulanmasının işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda, hakim bu tedbirlere hükmetmeyebilir. (4) Bu madde hükümleri kanunun ayrıca belirttiği hallerde uygulanır.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında tüzel kişiler kamu kurumlarının yetkiyi kötüye kullanırlarsa bu durumda izinleri iptal edilir. Tüzel kişilerin izinlerinin iptal edilmesi vb. işlemler tüzel kişilere uygulanan güvenlik tedbirleridir.
Güvenlik Tedbirlerine İlişkin Kanun Yolları
-Temyiz
-İtiraz
-İstinaf
Kaynakça
