1.Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi uygulama çok kullanılan bir sözleşmedir. TBK[1] madde 611: “Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.” şeklin de düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığın zaman bakım borçlusu ile bakım alacaklısının karşılıklı olarak bakım alacaklısına bakmak için yaptıkları antlaşmaya ölünceye kadar bakma sözleşmesi denir.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Şekli
TBK madde 612: “ Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mirasçı atanmasını içermese bile, miras sözleşmesi şeklinde yapılmadıkça geçerli olmaz.” şeklin de düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman ölünceye kadar bakma sözleşmesinin şeklinin, miras sözleşmesi şeklinde yapılacağı anlaşılmaktadır. Bu konuya daha önceki köşe yazımda detaylı olarak değinmiştim. Farklı bir anlatımla ölünceye kadar bakma sözleşmesinin şeklinde iki tanığın olması ve resmi memurun düzenlemesi gerekmektedir. Burada resmi memur, sulh hakimi, noter veya kanunla kendisine yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. Söz konusu iki tanığın fiil ehliyetlerinin olması icap eder. Kamu hizmetinden yasaklılar, okur-yazar ve fiil ehliyeti olmayanlar tanık olamazlar.
3.Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Konusu
TBK madde 614: “ Bakım alacaklısı, sözleşmenin kurulmasıyla bakım borçlusunun aile topluluğuna katılmış olur. Bakım borçlusu, almış olduğu malların değerine ve bakım alacaklısının daha önce sahip olduğu sosyal durumuna göre hakkaniyetin gerektirdiği edimleri, bakım alacaklısına ifa etmekle yükümlüdür. Bakım borçlusu, bakım alacaklısına özellikle uygun gıda ve konut sağlamak, hastalığında gerekli özenle bakmak ve onu tedavi ettirmek zorundadır. Kabul ettikleri kişilere ölünceye kadar bakma amacıyla kurulmuş olan kurumların bakım borcunun kapsamı ve ifası, kendilerince hazırlanarak yetkili makamların onayından geçen genel düzenlemelerle belirlenir. Bu düzenlemeler, sözleşmenin içeriğinden sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman ölünceye kadar bakma sözleşmesinin konusunu tarafları olan bakım borçlusu ve bakım alacaklısının birbirlerine karşılıklı olarak görevleri ve yükümlülükleri oluşturmaktadır.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tarafları
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin iki tane tarafı vardır. Bunlar bakım alacaklısı ve bakım borçlusu olmaktadır. Bakım alacaklısı sadece gerçek kişi olabilir. Bakım borçlusu ise gerçek veya tüzel kişi olabilir.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Süresi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin süresi yapılan sözleşmenin içeriğine bağlıdır. Farklı bir anlatımla ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım alacaklısının ölümüne kadar yapılmışsa o zaman süre bakım alacaklısının ölümüne kadar olmaktadır. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi yapılırken belirli bir süre belirtilmişse o zaman süre sözleşme de belirtilen süre olmaktadır. Başka bir anlatımla ölünceye kadar bakma sözleşmesinin süresi, somut vakıa da yapılan sözleşmeye göre değişmektedir.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Özellikleri
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi iki taraflı bir sözleşme olmaktadır. Keza iki tarafa borç yükleyen, rızai ve ivazlı bir sözleşmedir.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesin de Bakım Alacaklısının Borçları?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin taraflarından birisi bakım alacaklısıdır. Bakım alacaklısının birinci borcu bakım borçlusunun ücretini ödemektir.
TBK madde 613: “ Bakım borçlusuna bir taşınmazını devretmiş olan bakım alacaklısı, haklarını güvence altına almak üzere, bu taşınmaz üzerinde satıcı gibi yasal ipotek hakkına sahiptir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman bakım alacaklısının, bakım borçlusuna bir taşınmaz devredebileceği düzenlenmiştir. Bakım alacaklısı, bakım borçlusuna taşınmasının tamamını ya da bir kısmını devrederek borcundan kurtulabilir.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesin de Bakım Borçlusunun Borçları?
TBK madde: “ Bakım borçlusu, almış olduğu malların değerine ve bakım alacaklısının daha önce sahip olduğu sosyal durumuna göre hakkaniyetin gerektirdiği edimleri, bakım alacaklısına ifa etmekle yükümlüdür. Bakım borçlusu, bakım alacaklısına özellikle uygun gıda ve konut sağlamak, hastalığında gerekli özenle bakmak ve onu tedavi ettirmek zorundadır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin taraflarından birisi bakım borçlusudur. İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman bakım borçlusunun borçlarının düzenlendiğini görülmektedir. Bakım borçlusunun borçlarından en önemlisi bakıp gözetme borcu olmaktadır. Başka bir anlatımla bakım borçlusu bakım alacaklısını bakıp gözetmek zorundadır. Keza bakım borçlusu, bakım alacaklısının gıda, konut ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır. Aynı zaman da bakım alacaklısı hastalandığı zaman özenle bakmak ve tedavi ettirmek zorunda olmaktadır.
- Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Sona Ermesi
TBK madde 618: “ Bakım borçlusu ölürse bakım alacaklısı, bir yıl içinde sözleşmenin feshini isteyebilir. Bu durumda bakım alacaklısı, bakım borçlusunun iflası hâlinde, iflas masasından isteyebileceği miktara eşit bir paranın kendisine ödenmesini, bakım borçlusunun mirasçılarından isteyebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman ölünceye kadar bakma sözleşmesini sona erdiren nedenlerden bir tanesi ölümdür. Ölünceye kadar bakma sözleşmesin de bakım borçlusu öldüğünde sözleşme sona ermektedir. İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman bakım borçlusunun iflas etmesi durumunda da ölünceye kadar bakma sözleşmesi sona ermesi düzenlenmiştir. Somut vakıa da ölünceye kadar bakma sözleşmesin de bakım borçlusu iflas ettiğinde, bakım alacaklısı alacağı parayı iflas masasından isteyebilir. Keza bakım borçlusunun mirasçılarından da isteyebilmektedir.
TBK madde 617: “ Sözleşmeden doğan borçlara aykırı davranılması sebebiyle sözleşmenin devamı çekilmez hâle gelir veya başkaca önemli sebepler sözleşmenin devamını imkânsız hâle getirir ya da aşırı ölçüde güçleştirirse, taraflardan her biri sözleşmeyi önel vermeksizin feshedebilir. Sözleşme bu sebeplerden birine dayanılarak feshedildiği takdirde kusurlu taraf, aldığı şeyi geri verir ve kusursuz tarafa, bu yüzden uğradığı zarara karşılık uygun bir tazminat ödemekle yükümlü olur.
Hâkim, sözleşmenin önel verilmeksizin feshini yerinde bulabileceği gibi, taraflardan birinin istemiyle veya kendiliğinden, aile topluluğu içinde yaşamalarına son vererek, bakım alacaklısına ömür boyu gelir bağlayabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman somut olay da ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tarafları birbirlerine olan karşılıklı borçları yerine getirmezlerse ve bu durum her iki taraf için de çekilmez hale gelirse taraflardan birinin sözleşmeyi feshetmesiyle sözleşme sona ermektedir. Aynı şekilde tarafların birbirlerine olan karşılıklı borçları yerine getirmemeleri ve başka önemli sebepler sözleşmenin devamını imkansız hale getirir veya aşırı derece de güçleştirdiğin de taraflardan birinin feshetmesiyle sözleşme sona ermektedir. Taraflar sözleşmeyi feshederken önel vermek zorunda değildir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman ölünceye kadar bakma sözleşmesi yukarıda belirttiğim nedenlerden birisiyle sona ererse kusurlu taraf aldıklarını geri verir ve kusurundan dolayı zararından dolayı tazminat ödemek zorunda olmaktadır.
Hakim ölünceye kadar bakma sözleşmesinin önel verilmeksizin feshini yerinde bulabilir. Hakim somut olay da taraflardan birinin istemi üzerine bakım alacaklısı ve bakım borçlusunun aile topluluğu içinde birlikte yaşamalarına son verebilir. Hakim bunu kendiliğinden de yapabilmektedir. Somut olay da yukarıda belirttiğim nedenlerden birisiyle ölünceye kadar bakma sözleşmesi sona ererse bu durum da bakım alacaklısına ömür boyu gelir bağlama hakkına sahip olmaktadır.
TBK madde 616: “ Tarafların edimleri arasında önemli ölçüde oransızlık bulunur ve fazla alan taraf kendisine bağışta bulunulma amacı güdüldüğünü ispat edemezse diğer taraf, altı ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, sözleşmeyi her zaman feshedebilir. Bu oransızlığın tespitinde, ilgili sosyal güvenlik kurumunca, bakım borçlusuna verilenin değerine denk düşen anapara değeri ile bağlanacak irat arasındaki fark esas alınır.
Sözleşmenin sona erdirilmesi anına kadar geçen sürede ifa edilmiş edimler, anapara ve faiziyle birlikte değerlendirilerek, denkleştirme sonucunda alacaklı çıkan tarafa geri verilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığı zaman ölünceye kadar bakma sözleşmesin de tarafların karşılıklı olarak edimleri yani karşılıklı olarak birbirlerine verdikleri veya yaptıkları arasında büyük ölçüde oransızlık olması durumun da ölünceye kadar bakma sözleşmesinin sona erdirilebileceği düzenlenmiştir. Somut vakıa da taraflar arasın da ki oransızlıkta, fazla alan taraf bunun bağış olduğunu ispat edemezse bu durum da diğer taraf altı ay önce bildirim de bulunmak şartıyla sözleşmeyi feshedebilir. Bu şekilde feshin süresi yoktur yani her zaman feshedile bilinir.
Hülasa ölüm, edimler arasında ki oransızlık, sözleşmenin ihlali ölünceye kadar bakma sözleşmesinin sona erdiren nedenler olmaktadır.
Kaynakça
1 RG N. 27836 T. 04.02.2011 www.resmigazete.com.tr
[1] RG N. 27836 T. 04.02.2011 www.resmigazete.com.tr
