Vasiyetnamenin Tanımı
Kişinin ölümünden sonra yapılmasını istediği şeylere vasiyet denir.[1] Bir kişinin vasiyetini yazmış olduğu belgeye vasiyetname denir.[2] Türk hukukun da vasiyetname ölüme bağlı tasarruf işlemidir. Bir kişinin ölmeden önce akıl sağlığı yerindeyken malvarlığına ölümden sonra ne olmasını istediğini açıklamaya vasiyetname denir.
Vasiyetname Düzenlenirken Gerekli Olan Şartlar
Bir vasiyetname düzenlendikten sonra geçerli olabilir veya olmayabilir. Düzenlenen vasiyetnamenin geçerli olması için bazı koşulların varlığı söz konusu olmaktadır. Gerekli olan koşulları tek tek açıklayacağız.
1 Ehliyet : Vasiyetname düzenlenirken kişinin akıl sağlığının yerinde olması şarttır. Keza ayırt etme gücünün bulunması çok ciddi derecede önem arz etmektedir.
2 Yaş: Her yaşta vasiyetname düzenlemesi yapılamaz. En az 15 yaşının doldurmuş olması icap etmektedir.
3 Hukuki Geçerlilik: Düzenlenen her vasiyetname hukuken geçerli değildir. Geçerli olması için vasiyetname de bulunan isteklerin Türk hukukunda ki kanun, yönetmelik vb. uygun olması icap etmektedir.
4 Güncel Tutulması: Vasiyetnameyi düzenleyen kişinin malvarlığı zaman içerisinde değişebilmektedir. Bundan dolayı kişinin vasiyetnamesini malvarlığının en son hali olan güncel duruma göre düzenlemesi gerekmektedir.
5 Net ve Anlaşılırlık: Vasiyetname düzenlenirken kullanılan dilin net olması icap eder. Kullanılan dilin net olduğu kadar anlaşılır olması şarttır. Çünkü vasiyetnameyi okuyan ve dinleyen kişilerin, vasiyetname de ne yapılmasının istendiğini açık ve net olarak anlamaları gerekmektedir.
6 Şahitlerin Katılımı: Resmi vasiyetname düzenlenirken ilgili kanun da tanık şartı mevcuttur. Tanıklar olmazsa düzenlenen vasiyetname geçerli sayılmaz.
Vasiyetname ile Hangi İşlemler Yapılabilir
Vasiyetname ile her işlem yapılamaz. Yapılabilen işlemleri tek tek açıklayacağız.
1 Belirli Bir Malın Devri: Vasiyetnameyi düzenleyen kişi, istediği gayrimenkul malını istediği kişiye bırakabilir. Mesela evini A kişine bırakmak.
2 Mirasçı Atama: Vasiyetname düzenlemenin asıl amaçlarından birisi mirasçı atamaktır. Çünkü kişi malvarlığını öldükten sonra bir veya birkaç kişiye bırakmak istemektedir. Bundan dolayı kişi istediğini mirasçı olarak atayabilmektedir.
3 Miras Paylaşım Kuralları: Kişi vasiyetnamesini düzenlerken hangi mirasçısına neyi, ne kadar oranda vereceğini belirleyebilmektedir. Mesela evin, satıldıktan sonra A mirasçıya yüzde kırk, B mirasçıya yüzde otuz, C mirasçıya otuz oranında para almaları şeklinde olabilir.
4 Vasiyetin Yerine Getirilmesi İçin Görevli Kişi Atama: Vasiyetin yerine getirilmesi için görevli kişi atamanın yapılması gerekmektedir. Görevlendirilen bu kişi vasiyetnameyi düzenleyen kişi tarafından seçilmektedir. Seçilen kişinin görevi vasiyetnamenin uygulanmasını gerçekleştirmektir.
5 Yedek ve Art Mirasçı Atama: Vasiyeti düzenleyen kişi söz konusu malvarlığını kime veya kimlere bırakacağını belirtir. Fakat vasiyeti düzenleyen kişinin veya kişilerin kendisinden önce ölme ihtimaline karşılık olarak yedek ve art mirasçı ataması yapabilir. Keza malvarlığını bıraktığı kişi veya kişilerin mirasını ret etmeleri durumu ihtimaline karşılık olarak da yedek ve art mirasçı ataması yapabilir.
6 Mirasçılıktan Çıkarma: Vasiyetnameyi düzenleyen kişi yasal mirasçılarını gerekli koşullar sağlanmak şartıyla mirasçılıktan çıkartabilir. Vasiyetnameyi düzenleyen kişinin belirttiği kişi veya kişileri mirastan çıkarma nedenini vasiyetname de yazmasına gerek yoktur.
7 Vakıf Kurma: Vasiyetnameyi düzenleyen kişi ölümünden sonra kalan malvarlığıyla bir vakıf kurulmasını isteyebilmektedir. Vasiyetnameyi düzenleyen kişi kurulmasını istediği vakfın amacını, adını, vakfın yönetilirken uyulması gereken kurallarını tek tek belirtmesi gerekmektedir.
Vasiyetname ile Hangi İşlemler Yapılamaz
Vasiyetname ile her hukuki işlem yapılamaz. Yapılamayan işlemleri tek tek açıklayacağız.
1 Yasal Mirasçıların Saklı Payının İhlali: Türk miras hukukunda vasiyetnameyi düzenleyen kişinin ilgili kanun da belirtilen sınırlı sayıda yasal mirasçısı vardır. Bu yasal mirasçıların miras üzerinde kanunun belirlediği ve hiç kimsenin asla ellerinden alamayacağı payları bulunmaktadır. Bu paylara saklı pay denir. Kanunla korunan saklı payı ihlal edecek bir düzenleme yapılamaz.
2 Ahlaka ve Hukuka Aykırı Vasiyetnameler: Vasiyetnameyi düzenleyen kişi vasiyetnamesini ahlak ve hukuk kurallarına uygun hazırlamak zorundadır. Aksi halde vasiyetnamesi geçerli olmaz.
3 Mirastan Mahrum Etme: Daha önce belirttiğimiz saklı payı kimse mirasçının elinden alamaz. Fakat ilgili kanun bu durumun da istinasını düzenlemiştir. Nitekim vasiyetnameyi düzenleyen kişi ilgili kanun da ki istinas durumlar söz konusu olduğunda, belirli prosedürle miras hakkının tamamından çıkartabilmektedir. Başka bir anlatımla vasiyetnameyi düzenleyen kişinin mirastan mahrum ettiği kişi veya kişiler mirastan asla hiçbir şekilde pay alamazlar.
Vasiyetnameden Nasıl Dönülür
Vasiyetnameyi düzenleyen kişinin, vasiyetnameyi düzenleme hakkı olduğu gibi bu vasiyetnameden dönme hakkı vardır. İlgili kanun da vasiyetnameden nasıl dönüleceği sınırlı olarak belirtilmiştir. Bunları tek tek açıklayacağız.
1 Yeni Vasiyetname İle: Vasiyetnameyi düzenleyen kişi vasiyetnamesini düzenledikten sonra düzenlediği vasiyetnameden dönebilir. Bunu yeni bir vasiyetname düzenleyerek yapabilmektedir. İlgili kanun da bunun bir süresi yoktur. Zamanaşımı söz konusu değildir. Sonradan yapılan vasiyetname geçerlidir.
2 Yok Etme İle: Mevcut vasiyetnameyi yok etme ile de vasiyetnameden dönülebilir.
3 Sonraki Tasarruflar: Vasiyetnameyi düzenleyen biri önce diğeri sonra olmak üzere iki tane vasiyetname düzenlemiş olduğunu varsayalım. Bu durum da sonradan düzenlenen vasiyetname geçerli olmaktadır.
Vasiyetname Nasıl İptal Edilir
İlgili kanun da vasiyetnamenin iptal sebepleri sınırlı olarak belirtilmiştir. Bunları tek tek açıklayacağız.
1 Ehliyet Eksikliği: Türk hukuk sisteminde ehliyet kişinin hukuki işlem yapması için ehliyet sahibi olması gerekmektedir. Ehliyet eksikliği olan kişi vasiyetname düzenlemesi yapamaz. Eğer yaparsa vasiyetname iptal edilir.
2 Vasiyetname Düzenlemesinin Hile, Korku, Yanılgı ya da Zor Kullanarak: Vasiyetname düzenlenirken hile, korku, yanılgı ya da zor kullanmak halinde vasiyetname daha sonra iptal edilir. Çünkü bu durumlar vasiyetnamenin gerçek dışı düzenlenmesine neden olmaktadır.
3 Yapılan Tasarrufun Bağlı Olduğu Şartların ya da Yükümlülüklerin Hukuk ve Ahlaka Uygun Olmaması: Daha önce de belirttiğimiz gibi vasiyetname hukuka ve ahlaka uygun olmak zorundadır. Uygun değilse vasiyetname iptal edilir. Mesela bir vasiyetnameyle bir kişinin öldürülmesini düzenleyemezsiniz. Bu durumda bu vasiyetname geçersiz olur.
4 Tasarrufun Yasada Belirtilen Şekil Şartlarına Uygun Olmaması Durumları: Bir vasiyetnamenin nasıl yapılacağı hangi şekil şartlarına uyulması gerektiği ilgili kanunda belirtilmiştir. Eğer vasiyetname bu şekil şartlarına uymuyorsa o zaman iptal edilir.
Vasiyetnamenin İptali İçin Açılacak Dava
Yukarıda belirttiğimiz nedenler vasiyetnamenin iptal edilmesi için gerekli olan sebeplerdir. Fakat bu sebeplerin varlığı halinde vasiyetname resen iptal olmaz. Bunun için iptal davası açılması gerekmektedir.
İptal davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.
İptal davasında yetkili mahkeme miras bırakanın yerleşim yeridir.
İptal davasını mirasçılar açabilir. Keza vasiyet alacaklısı açabilmektedir.
İptal davasında vasiyetnamenin tamamının iptali istenebilmektedir. Keza vasiyetnamenin bir kısmının iptali de istenebilmektedir.
Mirasçı iptal sebebini öğrendiği andan itibaren 1 yıl içerisinde davayı açması icap eder. Bu 1 yıllık süre hak düşürücü süredir. Keza vasiyetnamenin açılmasının üzerinden 10 yıl sonra hak düşürücü süredir.
Kaynakça
