Nafaka Kavramının Tanımı
Geçinmek için gerekli olan şeylerin bütününe nafaka denir.[1] Birinin geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimselere mahkeme tarafından bağlanan aylığa nafaka denir.[2]
Bir kişinin başka kişilerin temel ve sosyal ihtiyaçlarını karşılaması için verdiği paraya nafaka denir. Toplumda aile yapısının bozulmasıyla nafaka önemli bir hale gelmiştir. Nafaka yardım nafakası, tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası olmak üzere çeşitleri vardır.
Yoksulluk Nafaka Kavramının Tanımı, Tarafları ve Amacı
Yoksul, yoksulluk kavramları kanun da düzenlenmemiştir. Fakat yoksulluk nafakası kavramını daha iyi anlayabilmemiz için yoksul, yoksulluk kavramlarını açıklamamız yararlı olacaktır. Geçinmekte sıkıntı çeken, geçimini güçlükle sağlayan kimseye yoksul denir.[3] Yoksul olma durumuna yoksulluk denir.[4] Fakir olmaya yoksul denir.[5] Yargıtay kararların da bir kişinin yeme, içme, barınma vb. zorunlu ihtiyaçlarını karşılayamamaya yoksul denir. Bu konu da birçok Yargıtay kararı vardır.[6]
Yoksulluk nafakası boşanmanın sonuçlarından birisidir. Bundan dolayı yoksulluk nafakasının amacı boşanmadan sonra yoksulluğa düşecek tarafa maddi destek olmaktır. Keza yoksulluk nafakasının tarafları boşanma davasının tarafları olmaktadır.
Yoksulluk nafakası TMK[7] madde 175 : “ Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranın da süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.” biçiminde düzenlenmiştir.
Yoksulluk Nafakasının Şartları
Boşanma davası sonrasında yoksulluk nafakasının verilmesi için bazı şartlar vardır. Bu şartları tek tek açıklayacağız.
1 Boşanma
Yoksulluk nafakası boşanma davasıyla bağlantılıdır. Farklı bir anlatımla yoksulluk nafakası boşanma davasının görülmesiyle oluşur. Somut olayda boşanma gerçekleşmeden yoksulluk nafakasına hükmedilemez.
2 Talep
Boşanma davası görülürken taraflar yoksulluk nafakası talebinde bulunabilir. Yoksulluk nafakası talebi olmadan, hakim kendiliğinden yoksulluk nafakasına hükmedemez. Talep dilekçeyle yazılı olarak yapılır.
3 Kusur
Yoksulluk nafakası talebinde bulunan tarafın kusuru diğer taraftan az olması gerekir. Yoksulluk nafakası talep eden tarafın kusuru daha az değilse o zaman yoksulluk nafakası talebinde bulunamaz. Tarafların kusur oranlarını mahkeme belirler.
4 Talepte Bulunan Tarafın Yoksulluğa Düşecek Olması
Yoksulluk nafakası talep eden tarafın boşanma davası bitince yoksulluğa düşmesi gerekmektedir. Talep de bulunan taraf boşanma davası sonrasında yoksulluğa düşmüyorsa o zaman yoksulluk nafaka talebi kabul edilmez. Her somut olayda hakim yoksulluğa düşecek olan tarafa yoksulluk nafakasının verilmesine hükmeder. Yoksulluğa düşmenin derecesi her olayda ayrı ayrı değerlendirilir.
5 Nafaka Miktarının, Nafaka Yükümlüsünün Mali Gücünü Dikkate Alınarak Belirlenmesi Gereği
Yoksulluk nafakası nafaka yükümlüsünün mali gücüyle doğru orantılı olması gerekmektedir. Bu orantıya uygun olarak hakim yoksulluk nafakasına hükmeder.
Yoksulluk Nafakasın da Miktarın Belirlenmesi
Yoksulluk nafakasının miktarını taraflar kendileri belirleyebilir. Taraflar aralarında yoksulluk nafakasının miktarını belirlememişlerse o zaman hakim miktarı belirler.
Yoksulluk Nafakasının Süresi
Yoksulluk nafakasının süresi, süreli ve süresiz olmak üzere iki şekilde olmaktadır. Yoksulluk nafakası belirli süreli olarak talep edilebilir. Mesela 1 yıl, 10 ay vb. şekillerde olabilir. Keza yoksulluk nafakası süresiz olarak da talep edilebilir.
Yoksulluk Nafakasında Zamanaşımı
Yoksulluk nafakasın da zamanaşımı konusu iki şekilde olmaktadır. Yoksulluk nafakası boşanma davasıyla birlikte talep edilmişse 10 yıllık süre vardır. Burada ilama bağlı alacak söz konusudur.
Yoksulluk nafakası boşanma davasından ayrı olarak talep edilmişse 1 yıl içinde talep de bulunabilir. Bu 1 yıllık süre boşanma kararının kesinleşmesinden sonra başlamaktadır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yoksulluk nafakası iki şekilde talep edilebilir. Bunlardan birincisi boşanma davasıyla birlikte talep edilir. Diğeri ise boşanma davasından ayrı olarak talep edilir.
Yoksulluk nafakasının boşanma davasıyla birlikte talep edildiği durumda yetkili ve görevli mahkeme boşanma davasının görüldüğü mahkeme olmaktadır.
Yoksulluk nafakası boşanma davasından ayrı olarak talep ediliyorsa bu durumda görevli mahkeme Aile mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise yoksulluk nafaka talebinde bulunan kişinin yerleşim yeri olmaktadır.
Yoksulluk Nafakasının Ödeme Şekli
Yoksulluk nafakasının ödeme şekli iki şekilde olmaktadır. Birincisi taraflar aralarında ödeme şekli konusunda anlaşabilirler. İkincisi taraflar arasında anlaşma yoksa hakim ödeme şeklini belirlemektedir. Hakim yoksulluk nafakasının toptan sadece bir kere olarak ödenmesine karar verebilir. Keza hakim yoksulluk nafakasının irat(aylık) biçiminde ödenmesine karar verebilmektedir.
Yoksulluk Nafakasının Sona Ermesi
Yoksulluk nafakası iki şekilde sona ermektedir. Birincisi yoksulluk nafakası kendiliğinden sona ermektedir. Yoksulluk nafakasının kendiliğinden sona ermesi ölüm veya evlenme yoluyla olabilmektedir. Yoksulluk nafakası alacaklısı veya yoksulluk nafakası yükümlüsünden birisinin ölmesi sonucunda yoksulluk nafakası kendiliğinden sona ermektedir. Keza yoksulluk nafakası alan kişinin tekrardan evlenmesi durumunda yoksulluk nafakası kendiliğinden sona ermektedir.
İkincisi yoksulluk nafakası mahkeme kararıyla sona ermektedir. Yoksulluk nafakasının mahkeme yoluyla sona ermesi fiili birliktelik, yoksulluk nafaka alacaklısının yoksulluğunun ortadan kalkması, yoksulluk nafakan alacaklısının haysiyetsiz hayat sürmesi biçimlerinde olabilmektedir.
Yoksulluk nafaka alacaklısının evlenmeden birisiyle evliymiş gibi hayat yaşamaları durumunda fiili birliktelik söz konusu olur. Bu durumda diğer taraf mahkemeye başvuru yaparak yoksulluk nafakası sona ermektedir.
Yoksulluk nafakası alacaklısının gelir elde ederek, mali gücünün düzelmesi durumunda yoksulluğunun ortadan kalkması söz konusu olur. Bu durumda diğer taraf mahkemeye başvuru yaparak yoksulluk nafakası sona ermektedir.
Yoksulluk nafaka alacaklısının yaşadığı toplumun değer yargılarına aykırı olarak yaşaması durumuna haysiyetsiz hayat sürme denir. Her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilerek tespit edilmektedir. Bu durumda diğer taraf mahkemeye başvuru yaparak yoksulluk nafakası sona ermektedir.
KAYNAKÇA
[6] Y. 2. HD. 2015\23672 E. 2015\23739 K. T. 12.6.2020, Y. 2. HD. 2021\10077 E. 2021\10089 K. T. 27.12.2020 www.karararama.com.tr
[7] RG N. 24607 T. 8.12.2001 www.resmigazete.com.tr