Önceki yazımızın sonucunda, T.C. Merkez Bankası faizlerini düşürmek yerine, bankaların piyasaya plase (kullandırdığı) ettiği kısa ve orta vadeli faiz oranlarını düşürmeye yönelik politikaların teşvikinin gerektiği, böyle bir politika izlenmediği sürece nas’ın korunmasının, mümkün olamayacağından bahsedilmişti..
Bankaların gerek üreticiye ve gerekse ticari olarak kullandıracağı kredilerin faiz oranlarının düşürmek için değişik araçlar bulunur. İlk metod: TCMB’sının, Bankalardan alacağı munzam karşılık oranlarını düşürmektir. Bu ne demektir: Bankalar topladığı paranın hepsini piyasaya kredi veremez. Bir kısmını verir. Genelde toplanan paranın yüzde 35’i karşılık olarak yatırılır, kalan yüzde 65’i ise krediye esas olur. TCMB’sı bağımsız bir kuruluş olsa da, bankalarca toplanan paranın ne kadarının piyasaya kullandıracağı, ne kadarının munzam karşılık tutalacağı, organize bir uygulama ile sağlanır ve bankalar kontrol altında tutulur.
Bu husus, 10-15 büyük iş adamının ve/veya şirketinin vergi borçlarını silme tercihi yerine yapılırsa adaletli bir uygulamadır. Yoksa, bankalara munzam karşılık oranlarını düşürmeden, kredi faiz oranlarını düşür demek, gerçekçi olamaz.
Yıllar çabuk geçiyor. Dersler, geçmiş yılda yaşanılanlara bakılarak çok iyi alınmalıdır. Meselâ, 45 yıl-1976-1978 yıllarında, bankaların topladığı mevduat ile sattığı paralarda uyguladığı orana bakınız.
Toplanan paralarda: Vadesiz mevduat yüzde 2 (iki); bir yıllık faiz yüzde 9 (dokuz), iki yıl vadeli mevduatta yüzde 13’tü. Toplanan mevduatın ortalama (paçal) maliyeti ise yüzde 6 (altı)- 7 (yedi) idi.
Toplanan paralara karşılık piyasaya plâse edilen paranın oranı ise kısa vadeli (genelde 18 ay) ticari kredilerde % 11,5 faiz, %’de 2 komisyon olarak %’de 13,5 idi. Bunun üzerine %’de 20 Banka Sigorta Muamele Vergisi konduğunda, kullanılan kredinin, kullanana maliyeti toplam olarak %’de 16,2’yi geçmezdi.
Bu hesapla, toplanan mevduatın paçal maliyeti %’de 6-7 aralığında; bu mevduatın piyasaya kredi olarak kullandırılmasında ise, alınacak masraflar dahil kullanm maliyeti %’de 16,2 olmaktaydı. Yani, her yüzbin lira için yıllık 16.200,- Tl. kredi kulanım maliyeti.
Fakat, bu kredi kullanımı olan para yılda 3 defa –stok dönüşüm hızı- döndürülerek kullanılırsa, kredinin kullanana maliyeti 1 defa için %’de 16.2 ise, 2 defa için %’de 8,1 ve üç defa için ise %’de 5.4 olarak ortaya çıkar.
Özetle, bankalar topladıkları paranın maliyetini ne kadar düşük tutabilir ise, kullandıracağı paradan alacağı kredi kullanım masrafları o kadar düşük olur.
Bunu düzenlemekte, otoritenin işidir.
