Atatürk açık bütçe ve enflasyonu yasaklamıştır. İsmet Paşa ise 14 Mayıs 1950 de iktidara dahili ve harici bedhahların ortak kararı ve çabaları sonunda DP getirilmiştir. DP ilk işlerden biri olarak açık bütçe ve enflasyonu hayata geçirerek Türkiye Cumhuriyetini Osmanlının son zamanlarındaki SEVR rotasına sokmuştur. O zaman hayatta olan Bati Cephesi Komutanımız ve CHP Genel Başkanı olarak TBMM yaptığı tüm konuşmalar 1992 de TBMM Başkanı olan Sayın Hüsamettin Cindoruk tarafından dip nottaki kitap yayınlanmıştır. Biz de o kitaptan açık bütçe ve enflasyon konularında öznel bir derleme yaptık. Bundan sonra açık bütçenin Türk Milleti tarafından denize dökülmesi mücadelesinde bir temel kaynak ve hukuki dayanak olarak her gün, her hafta, her ay, her yıl her yazıda her kitapta çok çok kullanacağız. Bu nedenle her Türkiye Cumhuriyeti yazarının kitaplığında bulunsun diye İsmet Paşamızdan seçkilerimizi aşağıda açık ve ek olarak sunuyorum.
İsmet İnönü’nün açık bütçe ve enflasyon direktifleri
- Enflasyon politikası, iktidarın daha ilk yıllarından itibaren iktisadi bünyeyi süratle takatinden düşürerek 1952 yılının son baharı başlarında, memleketi tam manasıyla iflasa sürüklemiştir. Kelimeyi tartarak kullanıyoruz.
- Bütçe açığı, bir milleti, rutubetin bir binayı çökertmesi gibi yok eder
- Altın ve döviz fiyatlarının daima, yükselme suretinde bir istikametten, bir türlü ayrılamaması, iktisaden zayıf tabakaların her gün biraz daha sefalete uğraması hükumete itimadı kıran başlıca amillerdir.
- Enflasyonu icap ettirecek ve mazur gösterecek ortada, mesela harp gibi bir zaruret de yoktur. Bu şartlar altında enflasyon memlekete ancak katmerli zararlar verir. Nitekim öyle olmuştur.
- Hükümetin para hacmini iktisadi gelişmelerle mütenasip göstermesi beyhudedir. Para hacminin milli gelire nispeti 1949 da %18 idi. 1956 da %24 e çıkmıştır.%34 bir artış. Para arzı iş arzının önünde koşar adımla yürümektedir.
- Para kıymetine itimadın sarsılması için başka bir unsur olmasa, kudretini enflasyondan almak isteyerek ayakta durmaya çalışan bir iktisadi politikanın sahibi bir hükümetin vücudu başlı başına amme itimadını sarsan bir sebeptir.
- Harici ticaretin normal şekillere girebilmekten her gün uzaklaşması, altın ve döviz fiyatlarının daima, yükselme suretinde bir istikametten bir türlü ayrılamaması, iktisaden zayıf tabakaların her gün biraz daha sefalete uğraması hükümete itimadı kıran başlıca amillerdir.
- Hükumetçe, durmadan şiddetlendirilen döviz takyidatı, harici vaziyetimizdeki iktisadi güçlüğü, Milli koruma ile durmadan şiddetlendirilen iktisadi takyitler ( Kısıtlamalar) dâhili vaziyetimizdeki iktisadi vahameti artırmaktadır. Dâhilen, haricen iktisadi bir örfi idare altında yaşamaktayız:
- Hükümete muhalefetin itimat etmemesi, tabii görülmek icap ederi,
- Hükümet programının muhtelif yerlerinde para kıymetine ehemmiyet vereceğini söylüyor. Bu hususta gösterilmiş bulunan ihmalin nasıl tamir edileceği gösterilmiyor.
- Hükümet herkesin gözünün içine bakarak, gelirini giderini şuraya buraya dağıtıp, denk olmayarak hazırladığı bütçeleri DENK diye getirip ilan etmektedir.
( *) İsmet İnönü’nün TBMM deki Konuşmaları TBMM Yayınları Cilt-2 S. 243