*Hollanda’nın dünyaca ünlü bankacısı Gerard Vissering’in hazırladığı rapor ve tüzük ile kurulan Merkez Bankası, İsmet İnönü ve Celal Bayar çekişmesine sahne olmuş.
*Celal Bayar’ın, Vissering’e hediye olarak göndermiş olduğu 2000 adetlik sigara Hollanda gümrüğüne takılmış.
*Türkiye Merkez Bankasında çalışmak için Vissering’e mektupla başvuran Hollandalı bankacılara, ‘Türkler milli bankalarında yabancı çalıştırmak istemezler’ cevabı verilmiş.
*Çekoslovakya hükümetinin Hollanda’da istediği Merkez Bankası Türkiye raporu ve tüzüğü, çok gizli tutulduğu için verilmemiş.
*Konuyla ilgili olarak 20 Eylül’de Ankara’da, daha sonra da İstanbul ve Amsterdam’da sergiler açılacak. Ayrıca, yarın Lahey Büyükelçimiz, Hollanda Merkez Bankası Başkanı ile görüşecek.
*Atatürk ile de görüşen Vissering’in, Devlet Arşivindeki dosyasının, haber yapılabilmesi için 10 güne ihtiyaç var.
Biz, yine de dosyadaki bazı ilginç dökümanları sizlere sunalım ve önemli detayları haftaya bırakalım.
Mehmet TÜTÜNCÜ araştırdı İlhan KARAÇAY derledi:
Değerli Okurlarım, dün yayınlamış olduğum “ATATÜRK İLE GÖRÜŞTÜKTEN SONRA, MERKEZ BANKASI’NIN HÜKÜMETE BAĞLI OLMAYAN KURULUŞ RAPORUNU HAZIRLAYAN HOLLANDALI DANIŞMANIN DOSYASI BUGÜN HOLLANDA DEVLET ARŞİVİNDE AÇILIYOR…” başlıklı haberime, Türkiye’den olduğu gibi, dünmyanın dört bir yanından çok olumlu mesajlar geldi.
Tebrik edenler, teşekkür edenler ve ‘Haberinizi paylaşabilir miyiz’ diyenlerin yanında, Hollanda Devlet Arşivi’deki dosyayı çok merak edenler de vardı.
Çok değerli dostum, Tarih Araştırmacısı ve Ekonom Mehmet Tütüncü, Lahey’deki arşive, trene koyduğu bisikleti ile gitti, altı saatlık bir çalışmadan sonra, 46 km’lik dönüş yolunu da Başbakan Rutte misali 2,5 saat pedal sallayarak döndü.
Mehmet Tütüncü yapmış olduğu araştırmada, çok ciddi dökümanların yanında, ilginç (Sarkastisch) dökümanlar da buldu.
Ciddi konular arasında Başbakan İsmet İnönü ile İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar arasındaki çekişme de vardı. Celal Bayar, İş Bankası’nın Merkez Bankası’na dönüştürülmesini istiyor, İsmet İnönü ise yeni bir oluşum istiyordu.
Ciddi konuların işlenmesi ve haber yapılması için en az 10 günlük bir zamana ihtiyaç olduğunu belirten Mehmet Tütüncü, bazı ilginç konuların dökümanlarını açıklamayı daha kolay buldu.
İlginç dökümanlar arasında, Celal Bayar’ın, Hollandalı uzman Bankacı Gerard Visselin’e göndermiş olduğu 2000 sigarayı haber veren mektubu ve bu sigaraların gümrüğe takılışı vardı. (Altta)
Celal Bayar’ın, Gerard Vissering’e, gönderilen sigaralar hakkındaki mektup ile (solda), sigaraların gümrüğe takılmasını gösteren belge (sağda)
Mehmet Tütüncü’nün rastladığı ilginç dökümanlar arasında, Çekoslovakya hükümetinin, Türkiye için hazırlanan banka raporu ve tüzüğünü Hollanda’da isteyen mektubu ile, Hollandalı banka çalışanlarının, Vissering’ten Türkiye’de iş isteyen mektupları vardı.
Gerek Çekoslovakya hükümeti ve gerekse Hollandalı bankacılara tabii ki olumsuz cevaplar verildi. (Altta)
Mehmet Tütüncü’nün ilginç bulduğu dökümanlardan biri İsmet İnönü’ye ait. Başbakan İnönü, Türkiye’de tarımda sulama işlerinin daha iyi yapılması için, ünlü bir Hollanda firmasına aşağıdaki mektubu, her zaman olduğu gibi, sadece ‘İsmet’ imzasıyla göndermiş. Daha sonra bu firma ile yararlı sonuçlar veren bir işbirliği yapılmış. (Altta)
Değerli Okurlarım, Mehmet Tütüncü, Hollanda Devlet Arşivi’nden aldığı bilgi ve dökümanları 10 gün içinde analiz edebileceğini belirtti. Her şeye rağmen, naçizane şahsım da, Tütüncü ile Lahey’e gitmeyi zaruri buldum. Devlet Arşivi’ndeki Türkiye dosyası açıldı ama, incelemek isteyenler randevu ile kabul ediliyor. Biz de haftaya bir randevu daha ayarladık.
Bu nedenle sizden, bize 10 günlük bir süre tanımanızı rica ediyoruz.
SERGİLER AÇILACAK
Bu konuda yapılacak olan bazı etkinliklerden de söz etmek istiyorum:
Hollanda Ankara Büyükelçiliğinde Kültür Müşavirliği yapmakta olan Eray Ergeç de, 20 Eylül’de Ankara’da, daha sonra da İstanbul ve Amsterdam’da sergiler açılacağını bildirdi.
Lahey Hazine ve Maliye Müşavirimiz Zafer Düzenli’nin verdiği bilgiye göre, yarın Hollanda Büyükelçimiz Selçuk Ünal ile birlikte, Hollanda Merkez Bankası Başkanı Klaas Knot ile, çeşitli konularda işbirliği imkânlarını görüşecekler.
KAHRAMANLARIN BİYOGRAFİLERİ
Tabii ki bu ara sizlere, bu konunun kahramanlarından Gerard Vissering’in biyografisini sunmak istiyorum.
Mehmet Tütüncü kardeşimizin de kariyerinde büyük başarılar var. İnanılması zor ama, Tütüncü gerek Türkiye’de ve gerekse Hollanda’da yaptığı çalışmalar ve etkinlikler ile Hollanda’nın ünlüleri arasında yer alıyor.
İşte size önce John deVries’in kaleminden Gerard Vissering’in biyografisi: (Altta Tütüncü’nün biyografisi)
Gerard , profesör ve Maliye Bakanı Simon Vissering (1818-1888) ile Grietje Corver’ın (1825-1898) oğluydu . 1884’ten 1890’a kadar Leiden’de hukuk okuduktan sonra 1895’e kadar avukat olarak çalıştı. Bundan sonra bankacı olarak bir iş seçti. 1895-1897 yılları arasında Efekt Ticareti Derneği’nin sekreterliğini yaptı ve 1897-1900 yılları arasında Kaş-Vereeniging’in direktörlüğünü yaptı. Vissering, Javasche Bank’taki işini kabul etmeden önce 1900 ile 1906 yılları arasında Amsterdamsche Bank’ın müdürüydü .
Javasche Bank’ın banka başkanı olarak Hindistan ekonomisi hızla büyürken ortaya çıkan ihtiyaçlara ve fırsatlara yanıt verdi. Döviz piyasasında daha aktif hareket edilebilmesi için patentin uzatılmasını sağladı. Yirminci yüzyılın başında daha fazla bölge Hollanda otoritesi altına girdi. Loncanın henüz ödemeye alışkın olmadığı bu bölgelerdeki ticareti desteklemek için, Batı Borneo (1906) ve Sumatra’nın doğu kıyısında (1907-1908) olduğu gibi Vissering’in başardığı bölgesel para temizliği gerekliydi. Ayrıca Javasche Bank’ın sekiz şubesini kurdu ve orada ciro trafiğini başlattı .
1919’dan 1937’ye kadar Zuiderzee Konseyi’nin üyesi ve başkan yardımcısıydı . Aynı zamanda Zuiderzee topraklarının ihracını inceleyen Devlet Komisyonu’nun başkanıydı.
Gerard, 12-8-1891 tarihinde Bayan Maria Adrienne Sandberg ile evlendi. Bu evlilikten 1 erkek, 3 kız çocuğu dünyaya geldi. Eşinin ölümünden sonra (5-3-1924) 6-9-1926’da Geertruida Cornelia Krayenhoff van de Leur ile evlendi. Bu evlilikten genç yaşta ölen 1 oğlunun yanı sıra 1 kız çocuğu dünyaya geldi.
Vissering, hem baba hem de anne tarafından Menonit kökenliydi. Babası önde gelen liberal iktisatçıydı, 1850’de Thorbecke’nin Leiden başkanlığının halefi, 1879’dan 1881’e kadar Maliye Bakanı, uzun süredir De Nederlandsche Bank’ın komiseri ve De Gids’in tanınmış editörüydü . On ikinci ve son çocuk olan Gerard’ın birçok sosyal bakış açısı vardı, dolayısıyla Leiden’de hukuk okuduktan (1884-1890) ve Amsterdam’da birkaç yıl (1891-1895) avukatlık yaptıktan sonra başkentin bankacılık sistemini tercih etti. Art arda Efekt Ticareti Derneği sekreterliği (1895-1897), Kas-Vereeniging müdürlüğü (1897-1900) ve Amsterdamsche Bank müdürlüğü (1900-1906) görevlerinde bulundu. Vissering’in daha sonra Hollanda Doğu Hint Adaları’nın merkez bankası olan Javasche Bank’ın başkanlığına atanması (1906-1912), bu gelişme yıllarının başarısının kanıtıydı.
Banka başkanı olarak Vissering, hızla büyüyen Hindistan ekonomisinin Javasche Bank’a sunduğu ihtiyaç ve fırsatlara vizyon ve enerjiyle yanıt verdi. Yabancı ülkelerle genişleyen ticarete uyum sağlamak için 1908’de patentin uzatılmasını sağladı; bu, altın takas sisteminin daha da geliştirilmesi anlamına geliyordu. Döviz piyasasındaki daha aktif eylem birçok eleştiriye yol açtı, ancak yabancı portföyün büyüklüğü makul sınırlar içinde kaldığından ve Nederlandsche Handel-Maatschappij dahil diğer bankalardan gelen şikayetler gizlenmemiş kişisel çıkarlardan kaynaklandığından bu temelsizdi. Geniş alanların doğrudan Hollanda otoritesine tabi olması ve ardından iş dünyasının kaçışıyla bağlantılı olarak, bölgesel para temizliği gerekliydi ve Vissering bunu akıllıca başardı: Batı Borneo (1906) ve Sumatra’nın Doğu Kıyısı (1907-1908). Sık sık Hindistan Takımadaları’na seyahat ederek Javasche Bank’ın sekiz acentesini kurdu. Hindistan menkul kıymet ticaretinde ciro işlemlerinin başlatılması ve suiistimallerle mücadele, Vissering’in Hindistan ekonomisi adına yaptığı seçkin modernizasyon çalışmasının resmini tamamlıyor.
Onun cazibesi ve başarıları, özellikle Çin’e verilen büyük bir krediyi bu ülkedeki para birimi reformu talebine bağlayan ve bu nedenle bağımsız bir danışmana ihtiyaç duyan Büyük Güçler Sendikası’nın (İngiltere, Fransa, Almanya, ABD) uluslararası ilgisini de çekti. Bunu, Ekim 1911’de Çin hükümeti tarafından ikinci derece mandarin rütbesinde danışman olarak atanan Vissering’de buldu. 1912’de Çin’de patlak veren devrim, Çin Para Birimi Hakkında iki bölümlü raporda (Amsterdam, 1912-1914. 2 cilt.) ortaya konan önerilerinin yürürlüğe girmesini engelledi. Bu danışmanlık Viissering’in kariyerine uluslararası bir boyut kazandırdı. Birinci Dünya Savaşı’na gelindiğinde aynı zamanda Hollanda sınırları dışında da yetkili bir bankacıydı. NP van den Berg’in halefi olarak 1912’de De Nederlandsche Bank’ın başkanlığına atanması doğal bir olaydı.
Vissering’in Ekim 1931’e kadar süren görev süresi, seleflerinin hiçbirine benzemeyen sorunlarla karakterize edildi. Hem politik hem de ekonomik olarak yapısal ve döngüsel nitelikteydiler. Ulusal açıdan bakıldığında Hollanda, 1890’dan bu yana hızlı bir ekonomik büyüme süreci içerisindedir ve bu durum, 1900’lü yıllarda başlayan yoğunlaşma hareketi ile bankacılık sektörü de dahil olmak üzere ekonominin her alanında yeniden yapılanmaya yol açmıştır. Uluslararası alanda dünya ekonomisine daha yakından bağlanan ülke, uluslararası ekonomik iklimdeki değişimlere eskisinden çok daha keskin bir şekilde maruz kaldı. Savaş öncesi dönemin altın standardı altındaki istikrarlı ekonomik koşulların ardından, 1914’ten bu yana geçen yıllar eşi benzeri görülmemiş bir bozulmaya yol açtı ve 1918’den sonra altın standardında da yalnızca kısmi bir iyileşme yaşandı. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından daha da kötüleşen, devam eden ekonomik istikrarsızlık, sonunda 1930’lardaki Bunalım’la doruğa ulaştı. Bu koşullar altında Vissering, De Nederlandsche Bank’ı ve oradan genel olarak ülke ekonomisini ve özel olarak da bankacılık sistemini yönetmek gibi zor bir görevi yerine getirmek zorunda kaldı.
Bu görevi büyük bir özveriyle yerine getirdi. Ekonomik (ve politik) açıdan çok daha az öngörülebilir hale gelen bir dünyada hatalar kaçınılmazdı ve eleştiri de normal bir sonuçtu. 1914’te savaş ekonomisinin gerektirdiği kapsamlı parasal önlemleri enerjik bir şekilde işbirliği yaptı ve uyguladı. Savaştan sonra, Avrupa’nın ekonomik toparlanmasını tartışmak üzere İngiltere, Fransa, ABD, İsviçre ve aralarında JM Keynes’in de bulunduğu İskandinav ülkelerinden çok sayıda uluslararası şahsiyeti Amsterdam’daki evinde bir araya getirdi (Ekim 1919). Ortaya çıkan ‘Memorandum’ (İngilizce tercümesi için bkz. G. Vissering, Over den enternasyonal finansal ve ekonomik durum (Amsterdam [vb.], 1920) 96-102), savaş sonrası ilk uluslararası mali ve ekonomik konferansın temelini oluşturdu. Vissering’in başkan yardımcısı olduğu Brüksel (Eylül-Ekim 1920). Daha sonra Cenova’daki benzer bir konferansa (Nisan-Mayıs 1922), Paris’teki Bankerler Konferansına (Haziran 1922), Alman Markının İstikrarı için Uluslararası Uzmanlar Komitesi’ne (Ekim-Kasım 1922) katıldı. Prof. EW Kemmerer ile birlikte Güney Afrika Birliği hükümetine altın standardının restorasyonu (1924-1925 kışı) ve Türk hükümetine para ve bankacılık sisteminin düzenlenmesi (Haziran 1928) konusunda tavsiyelerde bulundu. Mayıs 1931’de o yıl kurulan Uluslararası Ödemeler Bankası’nın Yönetim Kurulu üyeliğine atandı.
Uluslararası boyut ulusal boyuta her zamankinden daha fazla bağlıydı. De Nederlandsche Bank’ın bankacılık yoğunlaşması yoluyla bankacıların bankası işlevine dönüşmesine neden olan geçmişten gelen yapısal çizgi, Vissering döneminde de güçlü bir şekilde devam etti. Genel olarak bankacılıkta ciro işlemlerinin modern gelişimini teşvik etti. Savaş sonrası ilişkilere dayanarak, Amsterdam’daki uluslararası kabul kredisinin büyümesini ve De Nederlandsche Bank’ın döviz portföyüne artan vurguyu destekledi. Vissering, banka başkanı olarak 1920’lerde yaklaşan bankacılık krizinin önlenmesinde ve ayrıca Hollanda’da altın standardının yeniden tesis edilmesinde (1925) aktif bir rol oynadı. Onun politikası, 15 Mayıs 1920 tarihli sözde ‘Ondörtlerin Manifestosu’nun ( Economisch-Statistiek Berichten 1920 I, 431-432) kanıtladığı gibi eleştirisiz kalmadı; buna ‘Onyedilerin Manifestosu’ da eklendi. 23 Mayıs 1920’de (aynı yerde, 498) protesto ortaya çıktı. İlki, parasal dolaşımın artmasının tehlikelerine ve altın standardının yeniden tesis edilmesinin gerekliliğine dikkat çekerken, ikincisi, parasal dolaşımın zorunlu olarak azaltılması durumunda deflasyon riskine ve altın standardının yeniden tesis edilmesinin uygunsuzluğuna karşı uyarıda bulundu.
1920’lerin ikinci yarısında yükselen ekonomide gizli kalan daha büyük bir tehdit ise altın takası politikasında yatıyordu. Ancak 1929’da başlayan bunalımdan sonra ortaya çıktı. De Nederlandsche Bank’ın döviz portföyü büyük ölçüde sterlin cinsinden olduğundan, İngiltere’nin altın standardından vazgeçmesi ve buna bağlı olarak sterlinin değer kaybetmesi merkez bankası için ciddi bir kayıpla sonuçlanacaktır. Bu tehlike eski Turfmarkt’ta fark edildi, ancak Hollanda Merkez Bankası’nın İngiltere Merkez Bankası’nın pound portföyünün risk altında olmadığı yönündeki açıklamalarına güvenmesine izin verildi. Ancak Eylül 1931’de İngiltere altın standardından çıkınca İngiltere Bankası bu yükümlülüğünü yerine getirmediği gibi diğer ülkelere de yerine getirmedi. Altın standardı aynı zamanda ahlaki bir terkedişin de işaretiydi. De Nederlandsche Bank’ın önemli kaybı o zamandan beri haksız yere Vissering’den alıkonuldu. Bu olay ve bozulan sağlığı onu Ekim 1931’de istifaya zorladı. Hollanda Merkez Bankası esasen döviz politikası alanından çekildi.
Cazibeli ve vizyon sahibi bir bankacı olarak Vissering, ‘imparatorluk kurucuları’ olarak adlandırabileceğimiz girişimciler kuşağına aitti. CJK van Aalst, FH Fentener van Vlissingen, AF Philips, A. Plesman ve FG Waller gibi adamlar da kendi alanlarında bunun bir parçasıydı. Onlar, Hollanda’daki modern iş dünyasının öncüleri, liberal yönelimli, iş imparatorluklarının enerjik kurucuları ve liderleriydi, ilerleme duygusuyla dolu, uluslararası açık bir görüşe sahip, genellikle sömürge toprakları ve ilgili Güney Afrika ile yakından bağlantılı, ilgili ve ilgili Güney Afrika’ydı. Kamu yararına, bilime ve güzel sanatlara yönelik çalışmayı teşvik etmek. Genel çıkar açısından Vissering, sekreter (1901-1906) ve başkan (1913-1934) olarak görev yaptığı Zuiderzee Derneği’ne odaklandı. Sanata, özellikle görsel sanatlara ve müziğe duyarlı bir insan olarak pasif olmasına karşın, diğer yandan özellikle parasal ekonomi ve bankacılık başta olmak üzere bilimsel alanda aktifti. 1917’den beri Amsterdam Kraliyet Bilimler Akademisi’nin üyesiydi. Etkileyici bibliyografyası, bilimsel katkıların yanı sıra, günün olaylarıyla ilgili birçok canlı yorumu da içeriyor. Yazıları aynı zamanda (henüz yayınlanmamış) günlüklerde, seyahat açıklamalarında ve mektuplarda da ifade buldu. Kişisel sorumluluk ihtiyacına, topluma açıklama yapma konusunda biraz didaktik bir dürtü eşlik ediyordu. Vissering, yalnız başına son derece çalışkan biriydi; aynı zamanda sosyal hayattan da çekinmiyordu, biraz baskıcıydı ve kendi kuşağına uygun bir özgüven duygusuna sahipti. Gençlik yıllarında müthiş bir kürekçi ve patenciydi; Hayatının ilerleyen dönemlerinde yelkencilik yapmaya devam etti.
Bu da Mehmet Tütüncü’nün karnesi:
Mehmet Tütüncü, eserlerinden birini Kültür Bakanı Günay Uslu’ya sunmuştu.Tütüncü, Batı ve İslam Dünyası arasındaki ilişkiler konusunda geniş çapta danışılan bir uzmandır. Çok sayıda yayının yanı sıra birçok onet sergi ve konferansa katılmış ve öncülük etmiştir.
İsim : Mehmet Tütüncü
Doğum tarihi : 21 Eylül 1962
Doğum yeri : Karaman, Türkiye
E-Mail : m.tutuncu@gmail.com
MOBIL : +31.62.4255100
E-Mail: m.tutuncu@gmail.com
Eğitim : Amsterdam Üniversitesi, ekonomi ve mali ekonomi alanında doktora.
Diller :
– Hollandaca (neredeyse anadil olarak),
– Türkçe (ana dil)
– İngilizce (akıcı, okuma, konuşma ve yazma)
– Almanca (akıcı konuşma ve okuma),
– Fransızca (konuşma ve okuma ortalaması),
– Arapça (temel okuma)
– Rusça (temel okuma)
– Osmanlıca (okuma ve yazma)
Akademik yayınlar şu adresten indirilebilir:
http://independent.academia.edu/MehmetTutuncu
Tanıklıklar: Prof Petra Sijpesteijn,
Prof Ludvik Kalus (Sorbonne)
ve Prof Giancarlo Macchiarella (CA Foscari)
2. AKTİVİTELER
I. Türk ve Arap Dünyası Araştırma Merkezi Başkanı.
II. UZNED Özbekistan Hollanda Dostluk Vakfı eski başkanı (2018-2020).
III. Birçok konferansta davetli konuşmacı.
IV. İslam ve Batı konulu sergilerin ve Hollanda’nın organizatörü, başlatıcısı.
Üzerinde çalıştığım projelerden bazı örnekler.
– Leiden Etnoloji Müzesi (Mekke’ye Özlem),
– Lakenhal (uluslararası tekstil ticareti danışmanı).
– Rotterdam Denizcilik Müzesi (Hollanda Korsanlık Projesi) ve
– Tropenmuseum (Mekke’ye Özlem) Amsterdam ve
– Lahey’deki Ulusal Arşivler (Motivasyona bakın)
V. Çok sayıda kitap ve makale. (Yayın listesine bakınız)
VI. Çeşitli televizyon ve belgeseller için metin yazarlığı ve danışmanlık
– Ulusal Arşivlerin özellikle Akdeniz ülkeleri için önemi
– Prens ve Paşa (2012),
– 400 Yıllık Dostluk (2018)
– Ve Jan Janszoon nam-ı diğer Murad Haarlem’den Cezayir’e Yolculuk (çeşitli televizyon kayıtları ve yayınları)
– (2018 yılında tamamlanan bir belgeselin posteri için aşağıdaki 3. fotoğrafa bakınız)
VI. Perspektifte Başyapıtlar Üzerine Yorumcu.
Birçok Orta Doğu büyükelçisinin konuşma ortağı. (Suudi Arabistan, Cezayir, Umman, Türkiye Azerbaycan ve Kazakistan)
Televizyon programları röportajları:
2024 NTR Jan Jansen Dünya Korsanı
Hollandsemeetser revize edildi (Teylers Müzesi ve Rijkmsueum’daki program, 2024 sonbaharında yayınlanacak)
SEÇİLMİŞ YAYINLAR-KİTAPLAR
1. 400 yılı aşkın Dostluk, 1612 Hollanda ve Türkiye arasındaki Dostluk Anlaşması
Türkiye, metin ve modern Türkçe ve Hollandacaya çeviri (Mehmet
Tütüncü, Erik Swart ve Bülent Arı), Heemstede 2019, 64pp, ISBN 978-90-6921-
017-9 (Turkuaz serisi: 14)
2. Heemstede’deki Evde Konstantinopolis’in Kayıp Panoraması by
Adriaan Pauw, Hans Krol ve Mehmet Tütüncü, Heemstede, 2020, 44 s. ISBN
978-9069-021-28-5 (Turkuaz serisi: 24)
3. KONSTANTİNOPEL VE HOLLANDA ARASINDA : Dragoman ve Diplomat ailesi Testa. Derleme ve metin Hans Krol ve Mehmet Tütüncü, (Andre Testa ve Patrick Testa’nın yardımlarıyla) ISBN (Turkuaz serisi: 30)
4. Mehmet Tütüncü, Boğaziçi’nden Güney Denizi’ne, 1793’te İstanbul’dan Wijhe’ye Seyahatname, Gaspard Baron Testa ISBN 978-90-6921-047-6
5. Cezayir’de Beş Yıl, Thomas Hees’in Günlüğü (1675-1680), Paul Brood, Gerard van Krieken ve Mehmet Tütüncü ile Eveline St.
toplam 2022. (SOTA dışında) ISBN 9789087049928 yayınlandı
10. Adriaan Reland, 17. yüzyılda Hollanda’da saf ve objektif İslam bilgisinin aydınlanmış bir savunucusu, (Kasım Tekin tarafından) 2021’de
11. Ebubekir Efendi – A. van Selms, Bayan-al-Din / Uiteensettinge van Godsdienst, 1869’da İstanbul’da basılan Arap Alfabesiyle ilk Hollandaca (Afrika) kitabın tıpkıbasımı ve transkripsiyonu, 2022
