Genç Osman’ı yazan Kayıkçı Kul Mustafa

 17. Yüzyıl Türk halk edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olan Kayıkçı Kul Mustafa, halk şiirini destan diliyle bütünleştiren ve Bektaşî geleneğe bağlı bir halk ozanıdır. Genç Osman Destanı ile halk arasında ölümsüzleşmiş, sade dili ve yiğitçe söyleyişleriyle gönüllere yerleşmiştir. Hem Yeniçeri Ocağı’nda kayışçı olarak görev yapmış, hem de Küçük Murat Reis’le Cezayir’e seferlere katıldığı rivayet edilen bir denizci halk ozanıdır.

 Hayatı ve Menşei

Kayıkçı Kul Mustafa’nın doğum ve ölüm tarihleri kesin değildir. Ancak 17. yüzyılda yaşadığı bilinmektedir. Ölüm tarihi hakkında farklı iddialar olsa da, çoğu kaynak onun 1646 sonrası bir tarihte öldüğünü ileri sürer.

Doğum yeri de net değildir. Ancak: Aydın – Nazilli çevresinden olduğu düşünülür. Bu bölgeye ait ağız özellikleri şiirlerinde görülür. Hayatının ilk dönemini bahriyeli (denizci) olarak geçirdiği bilinir.

Ayrıca Aydınlı olduğu düşünülen Âşık Ömer’in, Kul Mustafa’dan etkilenmiş olması da bu savı güçlendirmektedir.

 Genç Osman Destanı ve Ünü

Kayıkçı Kul Mustafa’yı ölümsüz kılan eser Genç Osman Destanıdır. Bu destan:

 Bağdat Seferi sırasında büyük kahramanlıklar gösteren genç bir müfreze komutanını anlatır.

 Osman’ın Dicle’ye düşerek ölmesi ve ardından IV. Murat’ın bu ölüme duyduğu üzüntü efsaneleşmiştir.

 Şiir, zamanla anonimleşerek türkü ve hikâye varyantlarına dönüşmüştür.

“Genç Osman dediğin bir küçük uşak

Beline bağlamış ibrişim kuşak

Askerin içinde birinci uşak

Allah Allah deyip geçer Genç Osman.”

Bu şiir hem 11’li hece ölçüsünün başarıyla kullanımı hem de cinassal uyak ve zengin kafiyeleriyle dikkat çeker. Genç Osman Destanı, Âşık Halk Edebiyatı’nın en güçlü epik şiirlerinden biri kabul edilir.

 Edebi Kimliği ve Şiir Dili

Kayıkçı Kul Mustafa’nın şiirleri:

Gerçek hayattan olayları konu alır.

Koçaklama ve destan türlerinde ustadır.

Zaman zaman lirik ve sevgi dolu şiirler de söylemiştir.

Halkın anlayacağı dille yazar, divan edebiyatına yüz çevirir.

Dili, sade ve Türkçe kökenli sözcüklere dayalıdır.

Bektaşî inancını benimsedikten sonra nefes tarzında şiirler de yazmıştır. Ayrıca Evliya Çelebi, onu çöğür çalan ozanlar arasında anmıştır.

 “Kayıkçı” Lakabı Nereden Geliyor?

Yeniçeri Ocağı’nda kayışçı olarak görev yaptığı için “Kayışçı Mustafa” olarak anılmıştır. Deniz seferlerine katıldığı, hatta Cezayir’e gittiği için sonradan “Kayıkçı” unvanını almıştır. Murat Reis’le deniz yolculuklarına dair yazdığı dizeler bu rivayeti destekler:

“Kalktı yelken eyledi Murat Reis

Başbaşa düşmana varırım demiş

Vaktinize hazır olun gaziler

Ya ser verir ya ser alırım demiş.”

 Kaynaklarda Kaybolan Bir Şair

Türk edebiyatında üç farklı “Kul Mustafa” olduğu için, şiirleri zaman zaman karıştırılmıştır. Ancak Cönklerde ve el yazmalarında Kayıkçı Kul Mustafa adına kaydedilen şiirler onun şairlik gücünü kanıtlar.

Özellikle Abaza Hasan Paşa İsyanı, Bağdat Seferi gibi tarihsel olayları işlemesi; şiirlerinin hem tarihi hem de edebi birer belge olduğunu ortaya koyar.

#KulMustafa #Kayıkçı #MahzuniŞerif #HalkOzanları

Kaynak: internet seçkilerinden iktibas edilmiştir.