BARAK TÜRKMENLERİ

Barak adı tarihimizin ve edebiyatımızın kaynak eserlerinden biri olan Oğuz Kağan destanında “Kıl Barak”, “Kara Barak” olarak karşımıza çıkar.

Baraklar; kendilerinin “iskan bayraktarı” oldukları için oymaklarına “barak” denildiğini söylemektedirler.

“Barak Aşireti “…

1000-1010 tarihlerinde Firuz Bey’in idaresi altında Orta Anadolu’dan sürülerek yerleştirilen 80.000 hanelik Türkmenlerin bir oymağıdır ki vaktiyle Rakka, Culap ve Antep bölgesinde yerleşmiş 97 köyden ibarettir”.

Otlukbeli savaşında yenilen Türkmenler; culap bölgesinden dağılmış, büyük bir kısmı Suriye sınırları içinde kalmış bir kısmı da Urfa, Antep, Adana bölgesine gitmiştir.

Antep bölgesinde kalanlar Barak Ovasına yerleşmişlerdir.

Bugün 97 köyün 18’i Türkiye dahilinde, geri kalanı ise Suriye içinde kalmıştır.

Suriye hududu üzerinde olan bu obanın adı hala “Barak Aşireti” diye bilinir.

İlbeyliler, Türkmenler, Baraklar, Suriye sınırının adeta bekçisidirler.

Barak bölgesinde yaşanan sosyal ve siyasi olaylar, büyük acılara sebep olan savaşlar ve göçler, yöreye ait “Destanların”, “Ağıtların”, “Türkülerin”, “Oyunların”, “Dansların” oluşmasına sebebiyet vermiştir.

“Baraklar göçer Türkmenler’dir. Baraklarda diğer yörelerde olduğu gibi kadın erkek arasında “kaç”, “göç” yoktur. Kadınlar erkekler ile birlikte tarlada çalışır, evde eşleriyle beraber iş yapar, aynı ortamda eğlenirler. Kendileri Türkmen olmalarına rağmen “halay” isimleri Arap’tır. Oradaki kültürden etkilenmişlerdir. İklim, coğrafya, tarihi kültür; halk danslarına etki etmiştir. Kültür ürünleri olan dans ve müziklerinde methiyeler, kahramanlıklar anlatılır. Türküleri boş değildir. Bu türkülerde genellikle aşk meşk değil, toplumsal olarak çekilen acılar anlatılır.

Seneler önce şahit olduğum çok ilginç bir ritüeli anlatayım: Oğlunu tam evlenme hazırlıkları yaparken kaybeden bir anne; gözyaşları içinde zılgıt çekerek evladını toprağa veriyordu. Kadınlar hem ağlıyor hem de cenazelerinin arkasından halay çekiyorlardı. Bu ritüel; düğünü yarım kalmış bir evladın, sembol düğün ile ebedi hayata uğurlanmasıydı. Halayın bu kadar acılı bir olayda icra edildiğine ilk defa şahit oldum. Bazen de kadınlar; duygusal acılarını bastırmak için tırnaklarını yüzlerine geçirerek kanatırlar ya da saçlarını sıfıra vurdururlar. Duygusal acılarını, fiziksel acı ile bastırmaya çalışırlar.

Baraklarda “dak” örnekleri de vardır. “Dak” dövme demektir. Vücuda farklı amaçlar için yapılır. Büyüden korunmak için, bereket için, hastalığın iyileşmesi için v.s. Korunma ile ilgili ya da ait olduğu toplum ile ilgili simgesel olarak da yaptırılabilir. Genç, yaşlı hemen hemen pek çok kişi bunu yaptırır.

Kadınların üçgen şeklinde yaptırdıkları dövmede üçgenin üç köşesi Hz. Ali, Hz. Osman ve Hz. Ebu Bekir’i simgelemektedir. Bu üç kutsal kişinin nazarı tek bir noktada toplayıp yok edeceklerine inanılır.

Geleneksel uygulamaların halen günümüzde devam etmesinin en önemli nedeni düğün v.b. eğlence pratiklerinin içerisindeki halk oyunları icraları olmuştur.

Barak uzun havalarında ise; göç, iskan, aşiret kavgaları, grup kimliği v.s. konular işlenip; Türkmen aşiretlerinin Arap ve Kürt aşiretleri ile yaşadıkları sıkıntılar anlatılır. Bilhassa Oğuzeli, Karkamış, Nizip, Beğdili, Elbeyli gibi Barak Türkmenleri’nin yaşadığı yörelerde, tarihin derinliklerinden kopup geldiği hissedilen duru bir müzik yaşar.

“Dedemoğlu der ki aşkın bağrından

Aşırdılar bizi Yozgat dağından

Anadolu, Sivas şehri sağından

Bir zaman da destan olsun dillere”.

İskan şairi Dedemoğlu’nun söylediği bu deyişin dışında onlarca farklı aşığın söylediği iskan türküsü daha vardır.

Barak kültüründeki bir diğer önemli unsur; şüphesiz onların “oda” geleneğidir.

Barak “oda” geleneği günümüzde de devam etmektedir.

Bu odalar çok zaman ortak olarak kullanılır.

Misafir ağırlamalar, toplantılar, söyleşi ve sohbetlerin mekanıdır.

Kaynak: internet seçkilerinden iktibas edilmiştir