BUHARA CUMHURİYETİ KONUSUNDA 2 ÖNEMLİ AÇIKLAMA:
I. “BİRLEŞİŊİZ BÜTÜN DÜNYÂ YOKSULLARI!” (Birleşiniz Bütün Dünya Yoksulları!”
* Bu sloganı Sovyet komünist sloganı olarak algılamamak gerekir. Bolşevikler’in sloganı “Birleşiniz bütün dünya proleteryatı (İşçi Sınıfı)” idi. Buhara cumhuriyeti hükümeti içinde Marksizme inanmış üyeler (Feyzullah Hocayev gibi) de vardı, ancak çoğunluk Marsizmi red eden siyasi kişiler (Osman Hocaoğlu ve Abdurrauf Fıtrat gibi) vardı. Ancak, Osman Hoca hem Türk milliyetçisi hem de sosyal demokrattı ve sosyal devlete inanıyordu. Bu yüzden, ortak karar olarak yukarıdaki “BİRLEŞİŊİZ BÜTÜN DÜNYÂ YOKSULLARI!” şıarı kabul edildi, “işçi sınıfı: proleteryat” yerine.
II. BUHARA CUMHURİYETİ’NİN ADI VE O BİR SOVYET CUMHURİYETİ MİYDİ SORUSU?
* Elimizdeki kaynaklar ve kanıtlar Buhara Cumhuriyeti’nin bir Sovyet cumhuriyeti olmadığını, Moskova’dan bağımsız ve Marsizm ve Komünizmi benimsememiş demokratik bir cumhuriyet olduğunu göstermektedir. Buhara anayasasının metninde Moskova ve Rusya’ya bir bağlılık zikredilmediği gibi, metinde Marksist veya Komünist görüşe yakın bir ifade de yoktur. Tersine, Buhara anayasası şahsi mülkiyeti ve miras hakkını vatandaşlara garantilemekte, 1918 ilk Rusya Sovyet anayasası ise şahsi müliyet ve miras hakkını kabul etmemektedir. Buhara anayasasının 3. maddesi Buhara devletinin bağımsızlığını ileri sürüyor:
3) Buxâra xalq Şurâlar Cumhuriyeti öziniñ bugüngi serhedleri (çegerek)leri içinde birleşgen bölinelmeyturğan érkli (mustaqil) devlet déb tanıladır.
– – – Türkiye Türkçesi çevirisi –
3. Buhara Halk Meclis Cumhuriyeti kendisinin bugünkü devlet sınırları içerisinde birleşmiş bölünmez ve bağımsız devlet olarak tanınmaktadır.
* DEVLETİN ADI: BUHARA HALK ŞURALAR CUMHURİYETİ
Yukarıdaki adda geçen “şura” kelimesi meclis demektir ve bir yerde Rusça “sovet” (sovyet) kelimesinin anlamını da verir. Ancak, burada dikkat edilmesi gereken husus, Buhara Cumhuriyeti’nin adında ta 1923’e kadar Rusça “Sovet” sözü kullanılmamış ve “şura” sözü kullanılmış olmasıdır. 1923’te Moskova Buhara Cumhuriyeti’ni tam olarak ele geçirip kendisine bağlayınca, bu devletin bağımsızlığı kaldırılmış ve adına “Sovet” sözü eklenerek BUXARA XALQ SOVET CUMHURİYETİ olarak değiştirildi.
Timur Kocaoğlu
17 Kasım 2012
