Düşmana korku salan Tülütabaklar

Tülütabaklar Nedir?

Tülütabak, Milli Mücadele dönemi (1919-1922) Balıkesir’de ellerinde yeterli silah olmadığı için koyun ve keçi postu giyip, at kuyruğu takıp, el, kol ve yüzlerini soba isiyle siyaha boyayarak çan ve değneklerle Yunan askerlerini korkutup kaçırmak için ürkütücü bir görünüme bürünen yerel kahramanlara verilmiş bir addır.

Özünde Tülütabaklar, 1900’lerde Balıkesir’in en yaygın mesleklerinden biri olan “debbağ”lardır. Yani deri ustalarıdır. Millî Mücadele yıllarında Balıkesir, diğer işgal edilen yerlerden farklı bir görünüm sergilemiştir. İşgâle 14 ay direnen Balıkesir halkı, kendisi için tarihe mâl olacak farklı direniş yöntemleri geliştirmiştir. Balıkesir halkının bu direnişinde öne çıkan kesim ise, debbağlar olmuştur. Balıkesir’de bulunan debbağlar, silahları olmamasına karşın düşman askerlerine karşı mücadele edebilmek için en iyi bildikleri işe, dericiliğe sığındılar ve çokça kullandıkları keçi postlarını üstlerine, tıpkı hayvan kürkü giyen ilk insanlar gibi geçirdiler. Debbağlar bununla da kalmayıp deri işlerken yakılan ateşten kalan isi de sulandırarak tüm vücutlarına sürdüler ve başlarına da yine keçi postundan yapılma bir başlık takarak kendilerini insandan çok, insan ile hayvan arasında bir görüntüye sahip olan fantastik bir yaratığa benzetmeye çalıştılar.

Tülütabaklar’ın asıl amaçları hedef şaşırtmaktır. Millî Mücadele yıllarında Balıkesir bölgesinde yapılan direniş yanlısı toplantılar Yunan garnizon komutanının dikkatini çekmiştir ve bunları engellemek için gece devriyelerini arttırmıştır. Tülütabaklar da bu toplantıları engellemek için devriyeye çıkan Yunan askerlerinin dikkatini dağıtmak için ve ellerine çan ve değnekler geçirip geceleri şehirde devriye gezen Yunan askerlerinin karşılarına çıkıp geri kaybolarak onları korkutmaya çalışmıştır. Nitekim bu planları da tutmuştu. Geceleri korkunç yaratıklar gördüğünü söyleyen yaratıklar tarafından saldırıya uğrayan, geceleri dışarıda rahatça dolaşamayan askerler, Yunan ordusu için büyük bir sorun hâline gelmeye başlamıştı. Bu kendine has yöntem işe yaramış ve Millî Mücadele’nin devamlılığı sağlanmıştır.

O günden sonra Kuvayi Milliye şehri Balıkesir ve ilçelerinin düşman işgalinden kurtuluş günleri “Tülütabak” gösterisi yapılmaktadır. UNESCO’nun Balıkesir’in somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan Tülütabaklar, Balıkesir’e özgü bir gelenek olarak yıllardır sürdürülmektedir.

Derleyen: Sinan Acartürk

Kaynak: (Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü), Prof. Dr. Hikmet Turhan Dağlıoğlu ‘Balıkesir’in Tarihi Hikayesi: Tülütabak’ Kaynak Dergisi 1936)

Ek bilgi:

Balıkesir’in Yunan işgalinden kurtuluşunun 97. yılı coşkuyla kutlanacak. Gösteriler için ilk günkü heyecanla hazırlanan Tülütabaklar her yıl olduğu gibi yine yoğun ilgi görecekler.

Balıkesir’in düşman işgalinden kurtuluşunun 97. yıl dönümü törenlerle kutlandı. 6 Eylül kutlamaları, Atatürk Anıtı’na çelenk sunmayla başladı. Daha sonra Kuvayi Milliye Meydanı’ndaki kutlama programıyla devam etti. 7’den 70’e Balıkesirlilerin yoğun ilgi gösterdiği törende her yıl olduğu gibi bu yıl da Tülütabaklar ilgi odağı oldu.Vali Ersin Yazıcı, Garnizon Komutanı Hava Tuğgeneral Kemal Turan ve Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz’ın Balıkesirlilerin bayramını kutlamasıyla başlayan törenlerde saygı duruşunda bulunuldu ve İstiklal Marşı okundu. Temsili kurtuluşun canlandırıldığı törenlerde mehter takımının konseri ve halk oyunları gösterileri düzenlendi. Şiirlerin de okunduğu kutlamalar geçit töreni ile sona erdi.

‘BOYUN EĞMEDİK’
Balıkesir’in kurtuluşu nedeniyle günün anlam ve önemine ilişkin konuşma yapan Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz, “Milli Mücadele Dönemi, tarihi şanlı zaferlerle dolu aziz Türk milletinin hiçbir tehdide boyun eğmeyeceğinin, hiçbir engele izin vermeyeceğinin kanıtlandığı Kurtuluş Savaşı’nın en önemli safhalarından biridir. Bilindiği gibi 1. Dünya Savaşı sonrası Mondros Mütarekesi imzalanmış ve bu mütareke hükümleri dayanak gösterilerek ordumuz dağıtılmış, Osmanlı Devleti toprakları fiilen işgal edilmeye başlanmıştı. 15 Mayıs tarihinde İzmir’in işgalini takiben Balıkesir halkı Okuma Yurdu ve Alaca Mescid toplantılarında bağımsızlık ve mücadele kararı almış, vatan savunmasının bölge savunmasıyla başlayacağının altını çizmiştir. Bu toplantılarda şehrimizden seçilen 41 kişilik heyet ile örgütlü direniş başlamıştır. Böylece Balıkesir Milli Mücadele’de ilk kurşunun atıldığı il olmanın yanında düzenlemiş olduğu 5 kongre ile de Milli Mücadele’nin devleşen ili olmuştur” diye konuştu.

KORKU SALDILAR
Hazırlandıktan sonra aynada kendilerini bile tanı- yamayacak hale gelen Tülütabaklar, etkinliklerde, ellerindeki baca kurumunu vatandaşların yüzlerine çalıyor. Tören geçişinde Tülütabaklar, ata binmiş, elinde sığır boynuzundan yapılmış piposu bulunan “Tülükadı”nın arkasından, davul ve zurna eşliğinde oynayarak yürüyor, gösterileriyle uygulamanın, Milli Mücadele dönemindeki önemini ortaya koyuyor. 15 yaşındaki Recep Can Yangın, çocukluğundan beri Tülütabakları merak ettiğini söyledi. Yangın, ilk defa Tülütabak olacağını belirterek, “Zamanında atalarımızın düşmanı korkutmak için yaptığı bu şeyi ben de kendi isteğimle olmaya karar verdim” dedi.

Kaynak: sabah gazetesi / internet seçkilerinden derleme

Arkadaşlarınızla paylaşın