Dilleri ve Kültürleri yok Olma Tehlikesine maruz Türk ve Akraba Toplulukları
Tubalar (Tuba-Kişii, Tubins, eski siyah Tatarlar), Altay Cumhuriyeti’nin kuzey kesiminde, Turochaksky, Choisky ve Maiminsky bölgelerinde yaşayan Türkçe konuşan bir halktır.
Tubalar, Altaylılara dahil edilmişti ve dilleri, Çelkan ve Kumandin ile birlikte Altay dilinin kuzey lehçesi olarak kabul ediliyordu.
24 Mart 2000 tarih ve 255 sayılı Rusya Federasyonu Hükümeti Kararnamesine göre) Tubalar, Rusya Federasyonu’nun yerli halkları arasına dahil edildi ve Tubalar dili bağımsız bir dil olarak tanındı.
Katun’un doğusunda, Biya Nehri boyunca ve Teletskoye Gölü kıyılarında yaşıyor.
Tubalar, kuzey Altaylılara aittir, ancak güney Altaylılarla sınırda yaşarlar ve dillerinin, kültürlerinin ve yaşam biçimlerinin birçok unsurunu onlardan almışlardır.
1692 yılı Şubat ayında Kan akarsu kıyısındaki Kan (Rusça: Kansk) şehrinde Rus ordusu yörede yaşayan bütün Kırgız kökünden gelen Türkleri Kan akarsuyu dolayında soykırım yaptılar.
Krasnoyarsk Oblastı ve dolaydaki bölgelerde çok sayıda Türk soyundan gelen topluluklar tamamen yok edilmiştir. Bundan sonra Tuba topluluğu da varlığını kaybetmiştir.
Savaş günlerce sürdü. Şehirde yaşayan bütün Kırgız beyleri ve Tuba halkı canını kurtarmak için yüksek yerlere, ormanlık alanlara gittiler.
Krasnoyarsk adı da yörede öldürülen masum Türk soylu insanların anısına Kızıl-Yar olarak bilinir.
Tuba boyları; Alaham, Alıt, Baykotovlar, Bohtinler, Buguslar, Koyballar ya da Kamenno-Motor, Kol, Kornat, Üşter, Hayton, Yarin’den oluşmaktadır.
Nufus sayısına göre Logaç köyü 220, Kebezen 198, Tuloy 135, Gorno Altaysk 117, Eski Kebezen 111, Artıbaş 108 kişi yaşamaktadırlar.
Rusya Federasyonunda ortalama 2.500 Tubalı yaşamaktadır.
Etno-dilbilimsel sınıflandırmaya göre Tubalar, kökenleri eski Türk, Ugric, Samoyed ve Ket etnik bileşenlerinin bir karışımı ile ilişkilendirilen kuzey Altaylılar grubuna aittir. Kuzey Altaylıların dilleri Türk dillerinin kuzeydoğu (Uygur) grubuna girer.
Tubalıların ekonomik faaliyetlerinin başında avcılık gelir. Maral, karaca, ayı, küçük kürklü hayvanları avlarlar. Tarım, hayvancılık, süt ürünleri, sebze ve meyve toplayıcılığı da başlıca geçim kaynaklarındandır.
Demir dövme, ağaç işeri, deri işleme ve dokumacılık geleneksel mesleklerindendir.
Tubaların geleneksel dini Şamanizmdir. Göklerde dünyanın birkaç katmanında tanrılar olduğuna inanırlar. İnanışa göre Ush kubustan tanrı en üst katmandadır, diğer tanrılar ise alt kattadır. Altay halklarında ise Tanrı Ülgendir.
Ayinler her klanın hayatında önemli rol oynadığına inanırlar. Cenaze, dini günler, iyilik kehanetleri, ataların ruhlar
Cenaze törenleri, dini günler , ticari kolaylık, iyileştiren kehanetlerde bulunmak, ataların ruhlarıyla temasa geçmek, ritüeller şamanlar tarafından gerçekleştirilir.
Tubalar Sedir ağacını kutsal sayarlar. Her köyün yakınında büyüyen sedir ağaçlarının çevresinde dua yeleri vardır.
Kaynak: internet seçkilerinden Gencehan Tunay’dan iktibas edilmiştir.
Fotoğraf: mesan