Vasiyetnamenin Tanımı
Daha önce ki köşe yazımda vasiyetnamenin tanımını yaptım. Akabinde vasiyetnameyle ilgili geniş ve detaylı olarak bilgiler paylaşmıştım. Bu köşe yazımda sadece vasiyetnamenin bir cümleyle tanımı da yaparak daha sonra vasiyetnamenin türleri hakkında bilgi vereceğim. Bir kişinin ölmeden önce malvarlığını kime veya kimlere bırakacağını belirttiği yazılı belgeye vasiyetname denir.
Vasiyetnamenin Çeşitleri
Türk hukuk sisteminde üç çeşit vasiyetname vardır. Bunlar resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname olmaktadır.
1 Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname olağan bir vasiyetnamedir. Başka bir anlatımla kişi ölmeden önce kendi isteğiyle resmi vasiyetnameye başvuru yapabilmektedir. Resmi vasiyetname Medeni Kanun madde 532: “Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesinde görüldüğü gibi resmi vasiyetname iki tanığın katılması şartıyla resmi memur tarafından düzenlenmektedir. Resmi memur, sulh hakimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir bunların dışındaki hiç kimse resmi memur olamaz.
Vasiyetçi olan kişi güncel malvarlığının kime veya kimlere nasıl paylaştırmak istediğini resmi memura anlatır. Bu durumda resmi memur vasiyetçinin anlattıklarını yazar veya başka birine yazdırır. Akabinde yazılan vasiyetnameyi okuması için vasiyetçiye verir. Vasiyetçi vasiyetnameyi okuyarak imzaladıktan sonra vasiyetnameyi memura geri verir. Akabinde memur yazılan vasiyetnameye tarih koyarak imzalar.
Daha sonra vasiyetçi, yazılan vasiyetnameyi okuduğunu bunun son isteklerini oluşturduğunu iki tane tanığa memurun yanın da söyler. Tanıklar vasiyetçinin beyanını kendi önlerinde yaptıklarını vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak imzalarlar. Keza tanıklar vasiyetçiyi tasarrufa ehil gördüklerini de vasiyetnameye yazarlar. Vasiyetçi ve memur, vasiyetnamenin içeriğini tanıklara bildirmek zorunda değiller. Resmi vasiyetnameyi düzenleyen memur vasiyetnamenin aslını saklamak zorundadır.
TMK madde 535: “ Miras bırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine miras bırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.
Bu durumda tanıklar, hem miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında miras bırakan düzenlenen vasiyetnameyi kendisi okuyabilecek ve imzalayabilecek durumda olmayabilir. O halde memurun, vasiyetnameyi miras bırakan kişiye iki tane tanığın önünde okuması gerekir. Akabinde miras bırakan düzenlenen vasiyetnamenin muhtevasının son isteklerini belirttiğini net olarak açıklaması gerekmektedir.
O halde tanıklar hem miras bırakanın beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve vasiyetçiyi tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak imzalarlar. Keza tanıklar vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından miras bırakana okunduğunu ve onun vasiyetçinin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
TMK madde 536: “Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun maddesine bakıldığında resmi vasiyetname de fiil ehliyeti olmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri tanık olamazlar.
Keza resmi vasiyetname de fiil ehliyeti olmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmi memur olamazlar.
Aynı zamanda resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memur ve tanıklara, memur ve tanıkların alt ve üst soylarına, tanık ve memurun eşlerine ve kardeşlerine kazandırma yapılamaz.
2 Sözlü Vasiyetname
Sözlü vasiyetname istisnai bir vasiyetname türüdür. Başka bir anlatımla kişinin ölmeden önce kendi isteğiyle değil mecburi olarak yaptığı vasiyetname türüdür.
TMK madde 539: “Miras bırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.
Bunun için miras bırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okuryazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Uygulama da vasiyetçi olan kişiler birkaç nedenden dolayı resmi vasiyetname ve el yazılı vasiyetname düzenlemeyerek, sözlü vasiyetname yapmak zorunda kalabilirler. Uygulama da kişinin sözlü vasiyetname yapmak zorunda bırakan birkaç neden yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık ve savaş vb. şeklinde sayılmıştır.
Vasiyetçi kişinin sağlık vb. nedenlerden dolayı nihayet isteklerini iki tane tanığa anlatır. Akabinde bu iki tanığa anlattıklarını vasiyetnameye yazmaları veya yazdırmalarını ister.
Vasiyetçi sözlü vasiyetname düzenlerken fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri tanık olamazlar.
TMK madde 540: “Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir Sulh veya Asliye mahkemesine verirler ve miras bırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattığını hâkime beyan ederler.
Tanıklar, daha önce bir belge düzenlemek yerine, vakit geçirmeksizin mahkemeye başvurup yukarıdaki hususları beyan ederek miras bırakanın son arzularını bir tutanağa geçirtebilirler.
Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer.” şeklinde düzenlenmiştir.
İlgili kanun hükmüne bakıldığında vasiyetçi sözlü vasiyetname yaparken bulunan tanıklar, vasiyetçinin söylediklerini yer, yıl, ay ve gün de ekleyerek yazarlar. Daha sonra vasiyetnameyi her iki tanıkta imzalarlar. Akabinde vasiyetnameyi Sulh veya Asliye mahkemesine verirler ve vasiyetnamenin vasiyetçinin nihayet isteklerinin olduğunu söylerler.
Sözlü vasiyetname de bulunan tanıklar vasiyetçinin söylediklerini yazmayarak hemen Sulh veya Asliye mahkemesine başvurarak ay, yıl gün, saat, yer belirterek vasiyetçinin söylediklerini yazdırabilirler.
Sözlü vasiyetname yapan kişi teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay hakim yerine geçer. Keza ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hakim yerine geçmektedir.
TMK madde 541: “Miras bırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşer.” şeklinde düzenlenmiştir.
Uygulamada sözlü vasiyetname yapan kişinin zaman zarfı içerisinde koşullar değişince diğer vasiyetname türlerini yapabilecek duruma gelip yapması halinde, sözlü vasiyetname bir ay içerisinde hükümden düşer. Başka bir anlatımla sözlü vasiyetname geçersiz hale gelmektedir. Bu bir aylık süre vasiyetçinin sözlü vasiyetnamenin dışında ki diğer vasiyetnameleri yapabilecek duruma geldiği tarihten itibaren başlamaktadır.
3 El Yazılı Vasiyetname
El yazılı vasiyetname olağan bir vasiyetnamedir. Başka bir anlatımla kişi ölmeden önce kendi isteğiyle el yazılı vasiyetname yapabilir.
TMK madde 538: “ El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.
El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Uygulamada el yazılı vasiyetname yapabilmek için vasiyetçinin vasiyetnameyi kendi el yazısı ile yazması gerekir. Keza vasiyetname de yıl, ay ve günün gösterilmiş olması ve vasiyetçinin imzalaması gerekmektedir.
Akabinde hazırlanan vasiyetname sulh hakimine, notere veya yetkili memura bırakılabilir. Bu şekilde ilgili kanunlara uygun olarak el yazılı vasiyetname hazırlanmış olmaktadır.
